Trong y học Cổ truyền, cây vòi voi được biết đến là loại thảo mộc hỗ trợ điều trị các bệnh đau nhức xương khớp, thông huyết, giảm sưng viêm,… Tuy nhiên, trong bảng thành phần dược liệu của loại cây này cũng chứa độc tính nhẹ có thể gây hại đến sức khỏe con người nếu dùng quá liều lượng. Hãy cùng Hoàn Mỹ tìm hiểu về thành phần, công dụng và cách dùng của cây thuốc vòi voi an toàn qua bài viết sau đây.

>>> Bài viết cùng chủ đề:

• Công dụng của hoa anh thảo trong chữa bệnh
• Hoa hòe chữa bệnh gì? Công dụng của hoa hòe đối với sức khỏe
• Lợi ích chữa bệnh của hoa cúc trong y học

Đặc điểm của cây vòi voi

Cây vòi voi là loài cây mọc hoang, thuộc họ vòi voi Boraginaceae, có tên khoa học là Heliotropium indicum. Cây còn được gọi bằng các tên khác như cẩu vĩ trùng, cỏ vòi voi, dền voi, nam độc hoạt đại vĩ đao,…

Chiều cao trung bình của cây khoảng từ 25 – 40cm, thân cây khỏe, cứng và có nhiều lông nhám bao quanh. Phần lá cây có hình bầu dục, hình dạng khá nhăn nheo và viền lá có nhiều răng cưa. Hoa vòi voi có màu trắng hoặc tím trắng, mọc song song thành hai hàng tạo thành một cụm trông giống vòi voi nên được người xưa gọi là cây vòi voi. Quả của loại cây này gồm 4 quả hạch con hình tháp dính vào nhau và tách ra khi chín.

Đây là loài cây liên nhiệt đới, thường mọc ở các bãi đất hoang, dọc bờ sông, phân bố rộng khắp thế giới, nhất là trong khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới. Tại Việt Nam, loài cây này thường mọc ven đường ở các tỉnh phía Bắc từ đồng bằng tới miền núi.

>>> Xem thêm:

• Vị thuốc kim ngân hoa có tác dụng gì?
• Nấm linh chi: Bật mí 6 tác dụng có thể bạn chưa biết

Thành phần dược liệu của vòi voi

Cây vòi voi chứa nhiều các chất hóa học có giá trị dược liệu cao như tanin (Tannin) có tính chống viêm nhiễm và có lợi cho sức khỏe tim mạch. Flavonoid cũng được tìm thấy trong cây vòi voi có khả năng chống viêm nhiễm và chống oxy hóa. Ngoài ra, các nghiên cứu của Y Học Hiện Đại còn tìm thấy alcaloid pyrolizidin – chất có khả năng gây ung thư trong cỏ vòi voi. Một số thành phần hóa học có trong toàn bộ cây như indicin, acetyl indicine, phần lá và cụm hoa có chứa spermine, homospermidine, putrescin,… có công dụng ức chế khối u.

Cây có vị hơi đắng, cay nhẹ, mùi hăng và tính mát. Theo kinh nghiệm dân gian, đem phần cây chín đi rửa sạch, cắt từng đoạn nhỏ rồi phơi khô có thể dùng làm thuốc giúp chữa bệnh như phong thấp, thanh nhiệt, tiêu viêm và các bệnh đau nhức,…

Cây vòi voi trị bệnh gì?

Cây vòi voi trị được rất nhiều bệnh về cơ xương khớp, trị viêm xoang, giảm viêm da cơ địa,… Dưới đây là một vài tác dụng của vòi voi đối sức khỏe con người.

Trị các bệnh về xương khớp

Cây vòi voi được biết đến là nguyên liệu được sử dụng để điều trị các bệnh về đau nhức xương khớp như phong thấp, nhức mỏi, tê bại, sưng đau. Theo kinh nghiệm của người dân Hải Dương, dùng rượu nấu từ loài cây này uống trong khoảng 1 tuần có thể trị các bệnh xương khớp, chấn thương, bong gân, tụ huyết vô cùng hiệu quả.

Trường hợp xương khớp nặng, sưng vù, thậm chí không thể đi lại được thì dùng phần thân cây thái nhỏ, ngâm với rượu hoặc giấm ăn. Sau đó sử dụng miếng vải sạch, quấn hỗn hợp này vào phần bị sưng và cố định trong 4 – 5 tiếng sẽ thấy cải thiện rõ rệt.

Viêm xoang

Dược liệu này có những đặc tính nổi bật như tính mùi hăng, vị đắng, chát có tác dụng tiêu viêm, kháng khuẩn, trị độc hiệu quả. Vì vậy, chữa viêm xoang bằng cách này giúp bệnh nhân hạn chế tình trạng đau nhức ở thành mũi, ngứa và sổ mũi rất hiệu quả.

Trong Đông y, các hoạt chất như demetoxygeratocromen, cadinen, caryophyllene, geratocromen và caryophyllene trong cây cỏ hôi và hoa ngũ sắc khi kết hợp với dịch tiết của cây vòi voi có thể giúp người bệnh sát trùng, thông xoang mũi và giúp quá trình hô hấp dễ dàng hơn.

>>> Xem thêm: Hoa cứt lợn – Liều thuốc hay chữa bệnh viêm xoang

Viêm da cơ địa

Đối với trường hợp viêm da cơ địa mãn tính, thường xuyên cảm giác ngứa ngáy, khó chịu, đau rát thì có thể sử dụng cây vòi voi trị bệnh. Lúc này, cây thuốc này sẽ giúp kiểm soát và điều trị các vấn đề về Viêm da cơ địa như:

• Hạn chế việc xuất hiện các ổ viêm trên vùng da.
• Giúp người bệnh giảm cảm giác khó chịu, hỗ trợ điều trị viêm mủ.
• Ngăn ngừa khả năng lây lan do mủ viêm.
• Giảm sưng, giảm đau.

Loét họng bạch cầu

Với các hoạt chất giảm viêm có trong thành phần dược liệu, cây vòi voi còn giúp chữa trị các vấn đề về viêm họng, viêm amidan, loét họng bạch cầu. Theo y học, duy trì dùng nước cốt của vòi voi trong vài ngày sẽ có sự cải thiện tình trạng bệnh rõ rệt.

Mụn nhọt trên da

Một số vitamin có trong cây như vitamin A, vitamin C, vitamin D cùng với khoáng chất làm khô cứng phần lớp sừng bên ngoài có khả năng làm hạn chế vấn đề về da như mụn nhọt, mụn cóc, giúp cải thiện tình trạng mẩn ngứa, nứt nẻ vô cùng tốt. Ngoài ra, vitamin E có trong cây vòi voi cũng giúp làn da khỏe mạnh và hồng hào hơn nhiều.

Chính vì thế, bên cạnh sử dụng các loại thuốc đặc trị từ thảo dược giúp giải độc gan, thải độc tố, bạn nên kết hợp với việc bôi cây vòi voi vào da để sát khuẩn.

Á sừng

Á sừng là một bệnh da liễu thường xuyên gặp với tình trạng da khô, bong tróc và nứt ở phần da, chủ yếu là đầu ngón tay, ngón chân, gót chân. Đây là bệnh không nguy hiểm nhưng lại gây cảm giác khó chịu cho người bệnh và mất thẩm mỹ.

Theo y học cổ truyền, để ngăn ngừa khả năng tái phát cũng như hỗ trợ điều trị bệnh á sừng, có thể sử dụng lá vòi voi sát trùng cùng với muối hay ngâm rượu để bôi thường xuyên để cải thiện tình trạng ngứa rát, giảm bong tróc.

Giải độc cơ thể

Các nghiên cứu trong y học hiện đại cho thấy loại dược liệu này còn có chứa một vài chất chống đục thủy tinh thể, chống oxi hóa, chống lao phổi, giảm đau, tẩy giun sán và diệt ấu trùng,… Do đó, chúng có khả năng thải độc tố trong cơ thể. Tuy nhiên, người bệnh cần có sự tư vấn của bác sĩ trước khi bắt đầu sử dụng để an toàn cho sức khỏe.

Lợi tiểu

Theo bài thuốc ở Madagascar, phần dịch chiết từ lá vòi voi được nghiên cứu làm thuốc lợi tiểu mạnh, hỗ trợ các vấn đề về hệ tiêu hóa như tiêu chảy, kiết lỵ,…

Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây vòi voi 

Với các công dụng trên, cây vòi voi được xem là dược liệu mang nhiều lợi ích cho sức khỏe con người. Trong Đông y, tất cả các bộ phận lá, thân, hoa, rễ của cây vòi voi đều có tác dụng chữa bệnh. Một số bài thuốc được ghi nhận để cải thiện bệnh lý như:

Bài thuốc chữa các bệnh về xương khớp, phong thấp, tê nhức

• Nguyên liệu: 300g vòi voi khô, 200g nhàu rừng, 150g bồ bồ và 100g cỏ mục.
• Các bước thực hiện: Nghiền nát 4 nguyên liệu trên và vo thành viên nhỏ khoảng hạt tiêu.
• Cách dùng: Mỗi ngày dùng 2-3 lần với liều lượng từ 20-30 viên.

Bài thuốc điều trị viêm xoang

• Nguyên liệu: 80g nhánh vòi voi và 5-6 cành hoa ngũ sắc tươi.
• Các bước thực hiện: Rửa sạch 2 nguyên liệu với nước muối loãng trong vòng 5 phút. Sau đó, giã nhuyễn nguyên liệu với một ít muối tinh. Lấy phần nước cốt sau khi giã cho vào bình xịt.
• Cách dùng: Sau khi vệ sinh mũi, lau thật khô. Dùng bình xịt để xịt vào 2 bên mũi, mỗi lần 2 giọt.

Bài thuốc hỗ trợ điều trị viêm da cơ địa

• Nguyên liệu: Phần lá và thân vòi voi tươi.
• Các bước thực hiện: Rửa sạch nguyên liệu với nước muối loãng để loại bỏ bụi bẩn. Cắt thành từng đoạn nhỏ và giã nát. Lấy phần nước cốt thoa đều lên vùng da bị viêm.
• Cách dùng: Vệ sinh thật kỹ da, thoa đều nước cốt lên trong 30 phút, mỗi ngày 2 lần. Sau đó, rửa lại với nước sạch (đối với Da khô nên bôi kem dưỡng sau khi thoa).

Bài thuốc chữa viêm họng, loét họng bạch cầu

• Nguyên liệu: Phần lá vòi voi tươi.
• Các bước thực hiện: Rửa sạch phần lá nhiều lần với nước, giã nát và lấy phần nước cốt để dùng.
• Cách dùng: Súc miệng thường xuyên với phần nước cốt, khoảng 4 – 6 lần/ngày.

Bài thuốc trị vết mụn nhọt trên da

• Nguyên liệu: Vài cành cây vòi voi tươi và ít rượu trắng.
• Cách thực hiện: Rửa sạch nguyên liệu, để ráo. Đem dược liệu này ngâm với rượu trắng đến khi phần nước chuyển sang vàng.
• Cách dùng: Bôi trực tiếp hoặc tẩm vào bông gòn để bôi lên vùng da bị mụn nhọt. Bôi thường xuyên từ 2 – 3 lần mỗi ngày.

Bài thuốc hỗ trợ điều trị tình trạng á sừng

Gợi ý 2 bài thuốc được y học cổ truyền ghi nhận giúp điều trị á sừng hiệu quả.

Bài thuốc 1: Đắp thuốc lá vòi voi và muối.

• Nguyên liệu: phần lá vòi voi và muối hạt to.
• Các bước thực hiện: Rửa sạch nguyên liệu với nước nhiều lần, sau đó nghiền nát với muối hạt to.
• Cách dùng: Làm sạch vùng da bị á sừng và tiến hành đắp thuốc. Dùng băng gạc để cố định hỗn hợp trên với phần da bị thương. Để qua đêm và rửa lại với nước sạch sau khi gỡ băng. Duy trì thực hiện vào mỗi buổi tối để có kết quả tốt nhất.

Bài thuốc 2: Dùng rượu ngâm từ vòi voi tươi

• Nguyên liệu: Một nắm vòi voi tươi và rượu trắng.
• Các bước thực hiện: Phần cây đem rửa sạch với nước nhiều lần, để ráo nước và cắt thành từng đoạn nhỏ. Cho rượu và phần cây vào bình thủy tinh, đợi đến khi màu nước ngả vàng, đem ra dùng.
• Cách dùng: Tẩm ướt bông gòn cùng với rượu ngâm rồi bôi nhẹ quanh vùng da bị á sừng.

Bài thuốc giúp cải thiện viêm phổi

• Nguyên liệu: 60g thân và lá vòi voi.
• Các bước thực hiện: Rửa sạch nguyên liệu với nước nhiều lần, cắt thành từng đoạn nhỏ. Cho phần thuốc với 2 lít nước vào bình và ngâm 3-4 tiếng.
• Cách dùng: Chia 2 lít nước uống 3 lần vào sáng, trưa, tối. Mỗi lần uống nên hòa tan với một ít mật ong để tăng hiệu quả.

Lưu ý: Trên đây là liều dùng mà người bệnh có thể tham khảo. Tuy nhiên, tuỳ vào từng trường hợp mà bác sĩ có thể đưa ra liều dùng khác nhau. Do đó, trước khi sử dụng hãy tham khảo ý kiến của các bác sĩ hoặc người có chuyên môn.

Tác dụng phụ của cây vòi voi và những lưu ý khi sử dụng

Để quá trình điều trị bệnh đạt hiệu quả và an toàn, người bệnh cần lưu ý một vài điểm sau:

• Phụ nữ mang thai và cho con bú, trẻ em không nên sử dụng các bài thuốc từ loại cây này.
• Những người dị ứng với thành phần của loại dược liệu này cũng nên cân nhắc khi sử dụng.
• Người lớn tuổi, người già yếu có vấn đề về sức khỏe như suy nhược cơ thể, tiêu chảy và bị tỳ vị hư hàn nên hạn chế dùng thuốc từ cây vòi voi.
• Người bệnh chỉ được sử dụng khi có sự đồng ý của bác sĩ và chuyên gia sức khỏe.
• Trong bảng thành phần của cây có chứa một số dược chất như ancaloid có nhân pyrolizidinn gây ảnh hưởng đến chức năng của gan, khiến cảm giác đau bụng kéo dài, xuất huyết,… Do đó bạn nên cân nhắc trước khi sử dụng.
• Đây là phương pháp điều trị Đông y nên hiệu quả mang lại không đạt hiệu quả nhanh chóng như dùng thuốc Tây, do đó người bệnh cần kiên trì sử dụng theo chỉ định của bác sĩ.
• Người bệnh cần vệ sinh thật sạch vùng da bị thương trước và sau khi dùng thuốc.

Trên đây là công dụng của cây vòi voi và một vài bài thuốc chữa bệnh từ cây thuốc này. Người bệnh cần tìm hiểu kỹ về thành phần cũng như những hoạt chất bên trong để tránh xảy ra tác dụng phụ không mong muốn. Để được nhận tư vấn miễn phí, bạn có thể liên hệ đội ngũ bác sĩ tại Hệ thống các Bệnh viện Hoàn Mỹ trên toàn quốc qua HOTLINE hoặc đặt lịch trước TẠI ĐÂY. Ngoài ra, mời bạn theo dõi thêm Tin tức y tế để cập nhật nhiều thông tin hữu ích về y học thường thức. 

Câu hỏi thường gặp