Trẻ sinh non là gì?
Trẻ sinh non là những bé được sinh ra trước 37 tuần tuổi thai theo ngày dự sinh (theo kinh chót hoặc siêu âm 3 tháng đầu thai kỳ). Tùy theo thời điểm sinh, có thể chia thành:
- Cực non (dưới 28 tuần tuổi thai)
- Rất non ( từ 28 đến 32 tuần)
- Non vừa (từ 32 đến dưới 34 tuần)
- Non muộn (từ 34 đến dưới 37 tuần).
Vì sao cần quan tâm đến trẻ sanh non?
Theo Tổ chức y tế Thế Giới (WHO), mỗi năm có khoảng 15 triệu trẻ sinh non, tương đương cứ 10 trẻ trên thế giới được sinh ra thì có hơn 1 trẻ sinh non. Trẻ sinh non là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi, và những trẻ sống sót cũng có thể gặp nhiều vấn đề sức khỏe lâu dài
Tại Việt Nam, tỷ lệ sanh non dao động từ 8-12%. Do đó việc nâng cao nhận thức và kỹ năng chăm sóc trẻ sanh non là vô cùng quan trọng.
Trẻ sinh non ra đời khi cơ thể chưa phát triển đầy đủ, đặc biệt là các cơ quan quan trọng như phổi, não, hệ miễn dịch, tiêu hóa và gan, dẫn đến nhiều thách thức sau sinh như: Khó thở, suy hô hấp, hạ thân nhiệt, vàng da kéo dài hoặc vàng da nặng, rối loạn bú, tiêu hóa kém, tăng nguy cơ nhiễm trùng do hệ miễn dịch còn yếu, chậm phát triển vận động, trí tuệ và ngôn ngữ, Bệnh võng mạc của trẻ sanh non (ROP) có thể gây mủ nếu không phát hiện và điều trị kịp thời.
Chăm sóc trẻ sinh non như thế nào?
Việc chăm sóc trẻ sanh non cần được cá nhân hóa, tùy theo tuổi thai, tình trạng sức khỏe và điều kiện gia đình
Giữ ấm cho trẻ đúng cách
trẻ sanh non rất dễ bị hạ thân nhiệt, do cơ thể nhỏ, mỡ dưới da ít, khả năng điều chỉnh nhiệt kém. Giữ ấm đúng cách là bước chăm sóc đầu tiên và quan trọng. Các cách giữ ấm hiệu quả:
- Da kề da: (phương pháp Kangaroo): Đặt bé không mặc áo (chỉ mặc tã và đội mũ) nằm trực tiếp lên ngực trần của mẹ hoặc người chăm sóc, quấn chăn bên ngoài cả mẹ và bé để giữ ấm (có thể thay thế bằng áo ống và khoác áo ngoài). Thực hiện mỗi ngày ít nhất 1-2 giờ hoặc lâu hơn. Ưu điểm: giúp bé ấm hơn, thở đều, ngủ sâu và giảm nguy cơ nhiễm trùng
- Mặc ấm, đủ lớp: mặc quần áo vừa đủ dày, đội mũ, mang vớ, bao tay, dùng khăn bông mềm để quấn bé.
- Giữ ấm phòng: nhiệt độ phòng lý tưởng: 26-28o C, tránh gió lùa, mở quạt trực tiếp hoặc nhiệt độ máy lạnh quá thấp.
Cách cho bú
Nuôi dưỡng trẻ sanh non: do phản xạ bú – nuốt của trẻ sanh non còn yếu, việc cho bú cần kiên nhẫn và đúng kỹ thuật
- Sữa mẹ là tốt nhất, ưu tiên cho bú mẹ trực tiếp hoặc sữa mẹ vắt ra
- Cho bú theo nhu cầu, không ép bé ăn nếu bé đang ngủ sâu hoặc mệt
- Mỗi cữ bú nên kéo dài khoảng 15-20 phút nếu bé bú yếu thì chia nhỏ bữa bú.
Vệ sinh – chăm sóc da và rốn
- Tắm bé: Bé sanh non không cần tắm hằng ngày, 2-3 lần/tuần là đủ. Dùng nước ấm, khăn mềm lau người, tắm nhanh, lau khô và mặc ấm ngay sau đó.
- Vệ sinh rốn: Rửa tay sạch trước khi chăm sóc rốn, lau rốn bằng gạc sạch với cồn 70 độ theo hướng dẫn của nhân viên y tế
Theo dõi sức khỏe và phát triển của bé
- Theo dõi mỗi ngày:
- Bé bú có tốt không?
- Có ngủ yên, khóc bất thường không?
- Bé có bị sốt, lạnh, vàng da không?
- Cân nặng tăng đều mỗi tuần ( thường 10-20g/ngày)
- Đưa bé đi khám định kỳ theo lịch hẹn để:
- Cân đo, kiểm tra phát triển vận động
- Khám mắt (võng mạc), tai (thính lực), não (thóp)
- Tiêm ngừa đầy đủ, đúng lịch
Khi nào cần đưa trẻ sanh non đi khám ngay?
Ba mẹ cần đưa trẻ đi khám ngay nếu bé có một trong các dấu hiệu sau:
- Bú yếu hoặc bỏ bú hoàn toàn
- Ngủ li bì khó đánh thức, khóc yếu
- Thở nhanh, khò khè, rút lõm lồng ngực
- Da lạnh, Sốt hoặc hạ thân nhiệt
- Vàng da sậm lan đến tay chân hoặc kéo dài hơn 14 ngày
- Có dấu hiệu co giật, run tay chân bất thường
Chăm sóc trẻ sanh non là hành trình yêu thương, chỉ cần kiên trì, đúng cách – những “em bé tí hon” của ngày hôm nay sẽ là những “người hùng khỏe mạnh” của ngày mai.
Tài liệu tham khảo
[1] World Health Organization (WHO): Preterm birth Fact sheet 2023
[2] Bộ y tế Việt Nam. Hướng dẫn chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng tại nhà. Hà Nội: Nhà xuất bản Y học, 2021
[3] March of Dimes Foundation. Preterm birth and premature babies- Information and resources, 2023
[4] Nguyễn Thị Thu Hậu 2020. Cẩm nang chăm sóc trẻ sinh non tại nhà. TPHCM: Nhà xuất bản Y học