Dây rốn một động mạch là một bất thường hay gặp nhất trong các bất thường về dây rốn. Trước khi có kỹ thuật siêu âm hiện đại, phương pháp duy nhất để xác định sự hiện diện của dây rốn một động mạch là lúc sinh, sau khi kiểm tra nhau thai, dây rốn. Ngày nay, siêu âm có thể chẩn đoán được trước sinh.

Vậy dây rốn một động mạch là gì và ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi như thế nào? Các thai phụ cần lưu ý và theo dõi điều gì?

Giải phẫu của dây rốn và dây rốn một động mạch là gì?

Dây rốn là một cấu trúc giống dạng ống, kết nối thai đang phát triển với nhau thai, mang máu trao đổi qua lại giữa thai và bánh rau để cung cấp chất dinh dưỡng và oxy, đồng thời loại bỏ các chất thải của thai.

Dây rốn bao gồm: một tĩnh mạch rốn và hai động mạch rốn. Tĩnh mạch rốn mang oxy và chất dinh dưỡng từ nhau thai (kết nối với nguồn cung cấp máu của người mẹ) cho thai. Hai động mạch vận chuyển chất thải từ thai đến nhau thai (nơi chất thải được chuyển vào máu của người mẹ và được xử lý bởi thận của mẹ).

Dây rốn một động mạch là sự bất thường trong cấu trúc của dây rốn, chỉ gồm 2 mạch máu là 1 động mạch và 1 tĩnh mạch. Bất thường này chiếm tỷ lệ khoảng 1% ở các thai phụ và thường gặp ở trường hợp đa thai.

Hình ảnh dây rốn bình thường: 1 tĩnh mạch lớn (màu xanh) và 2 động mạch nhỏ (màu đỏ)

Nguyên nhân gây nên dây rốn một động mạch

Hiện tại, nguyên nhân của vấn đề này vẫn chưa được hiểu rõ. Nhiều nhà nghiên cứu đồng thuận với các giả thuyết giải thích sự xuất hiện của dây rốn một động mạch như sau:

• Sự không phát triển của một động mạch rốn ngay từ đầu thai kỳ.
• Sự thoái triển của một trong hai động mạch rốn trong quá trình phát triển của thai kỳ. Nghĩa là ngay từ khi hình thành, dây rốn gồm 3 mạch máu như bình thường nhưng một động mạch rốn sẽ biến mất về sau.
• Dây rốn một động mạch có thể là một bất thường đơn độc hoặc là biểu hiện của các hội chứng bất thường nhiễm sắc thể khác như hội chứng Down, hội chứng Edwards.

Các yếu tố nguy cơ của thai kỳ có dây rốn một động mạch bao gồm:

• Mẹ mang thai khi lớn hơn 40 tuổi.
• Tiền sử sinh đẻ nhiều lần trước đó.
• Thai kỳ đa thai.
• Giới tính của thai nhi là nữ.
• Thai phụ hút thuốc lá.
• Mẹ mắc các bệnh lý nội khoa như đái tháo đường, tăng huyết áp.

Bất thường dây rốn một động mạch hoàn toàn có thể xuất hiện ở những thai kỳ không có các yếu tố nguy cơ trên. Vì thế, để có một thai kỳ khỏe mạnh, các thai phụ cần đi khám thai định kỳ theo đúng hẹn và không nên bỏ qua bước siêu âm tầm soát các dị tật của thai nhi.

Hình ảnh dây rốn 2 mạch máu: 1 động mạch, 1 tĩnh mạch

Dây rốn một động mạch ảnh hưởng đến thai nhi như thế nào?

• Khoảng 75% những trường hợp dây rốn một động mạch, em bé hoàn toàn bình thường và khỏe mạnh. Một động mạch rốn có thể hoạt động và không ảnh hưởng đến lưu thông máu.

• Đối với 25% còn lại, dây rốn một động mạch có thể gây sinh sinh non hoặc thai chậm tăng trưởng.

• Một vài trường hợp, thai nhi với dây rốn một động mạch có thể kèm những bất thường về tim hoặc thận, cột sống. Khi thai nhi có dây rốn một động mạch có kèm theo những bất thường hình thái được phát hiện qua siêu âm, bé có thể có bất thường về nhiễm sắc thể như trisomy 18 (hội chứng Edwards) hoặc trisomy 21 (hội chứng Down).

Làm thế nào để phát hiện dây rốn một động mạch?

Có thể phát hiện bất thường của dây rốn một động mạch ở tuần thai thứ 12, với một số trường hợp một rốn bị biến mất thường gặp và phát hiện ở 3 tháng giữa thai kỳ.

• Siêu âm khảo sát kỹ hình thái thai nhi, đặc biệt là tim thai, để sàng lọc các dị tật khác, phát hiện sớm các trường hợp nghi ngờ bất thường nhiễm sắc thể.

• Siêu âm đánh giá sự phát triển thai nhi qua những lần khám thai định kỳ, phát hiện sớm các trường hợp thai chậm tăng trưởng.

• Khi cần thiết (bé có bất thường về hình thái qua siêu âm) có thể khảo sát di truyền bằng xét nghiệm trước sinh không xâm lấn NIPT (Non-Invasive Prenatal Test) qua lấy máu mẹ.

• Khảo sát di truyền cần được cân nhắc đối với những thủ thuật xâm lấn như chọc ối và sinh thiết gai nhau vì có tỉ lệ nhỏ gây sẩy thai, nhiễm trùng bào thai hoặc chạm thương thai nhi.

Mẹ cần lưu ý gì khi thai nhi có dây rốn một động mạch?

Bất thường dây rốn một động mạch có thể khiến nhiều thai phụ lo lắng, tuy nhiên cần lưu ý những điểm sau để đảm bảo sức khỏe của mẹ và bé trong thai kỳ, lúc sinh và sau khi sinh:

• Mẹ mang thai cần ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng để đảm bảo sự phát triển của thai nhi.
• Mẹ mang thai gặp bất thường về dây rốn một động mạch vẫn có thể sinh thường bằng đường âm đạo.
• Trong quá trình chuyển dạ, cần theo dõi chỉ số tim thai.
• Sau khi sinh, trẻ cần được kiểm tra về chiều dài, cân nặng, bất thường về hình dáng bên ngoài và khảo sát chức năng phản xạ hệ tiết niệu, tim mạch.
• Nuôi con bằng sữa mẹ.

Phần lớn (khoảng 75%) các trường hợp thai nhi có dây rốn một động mạch vẫn phát triển và được sinh ra khỏe mạnh, bình thường. Tuy nhiên, để đảm bảo thai kỳ khỏe mạnh, sản phụ cần thăm khám thai định kỳ để kịp thời phát hiện bất thường đối với thai nhi và có hướng xử trí phù hợp.

Một trường hợp siêu âm thai phát hiện dây rốn một động mạch tại Bệnh viện Hoàn Mỹ Vinh

Đây là một trường hợp thai phụ đến Bệnh viện Hoàn Mỹ Vinh để khám và sàng lọc dị tật thai nhi bằng siêu âm 4D. Trong quá trình siêu âm phát hiện thấy dây rốn của bé có 2 mạch máu, một tĩnh mạch, một động mạch. Thai nhi đã được bác sĩ kiểm tra kĩ để phát hiện các dị tật kèm theo, may mắn là em bé chỉ bị dây rốn một động mạch đơn độc, cân nặng và các chỉ số đều trong giới hạn tăng trưởng bình thường theo ISOUGH, tiên lượng tốt. Bác sĩ đã giải thích cho thai phụ, tư vấn và hướng dẫn thai phụ khám thai định kỳ để theo dõi sự phát triển của bé.

*Bài viết được thực hiện với sự tư vấn chuyên môn từ BS.CKI. Trần Thị Tú Tâm, bệnh viện Hoàn Mỹ Vinh.

Để được hỗ trợ tư vấn, Vui lòng liên hệ Bệnh viện Hoàn Mỹ Vinh:

• Phòng Chăm sóc khách hàng: 0901 747 173.

• Địa chỉ: 99 Phạm Đình Toái, xã Nghi phú. Tp. Vinh, Nghệ An.