Quai bị là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus gây ra phổ biến ở trẻ em. Bệnh có khả năng lây lan nhanh trong cộng đồng thông qua đường hô hấp. Nếu điều trị quai bị không đúng cách sẽ để lại những biến chứng về sức khỏe, thậm chí gây vô sinh ở nam giới. Cùng Hoàn Mỹ tìm hiểu rõ hơn về bệnh quai bị và cách điều trị, phòng ngừa qua bài viết bên dưới.

Bệnh quai bị là gì? 

Bệnh quai bị do virus Mumps gây viêm tuyến mang tai là bệnh truyền nhiễm cấp tính lây lan trực tiếp thông qua đường hô hấp như ho, hắt hơi hay tiếp xúc với dịch nước bọt, dịch tiết mũi từ người bệnh. Bệnh có khả năng lây lan nhanh qua không khí vì thế khả năng bùng dịch theo cụm là rất cao nếu không kịp thời có những biện pháp cách ly, điều trị đúng cách.

Tại Việt Nam, bệnh quai bị phân bổ hầu như khắp cả nước nhưng tập trung nhiều nhất là tại các tỉnh miền Bắc, Tây Nguyên nơi có khí hậu mát mẻ và môi trường sống chưa được nâng cao. Tuy đây là một loại bệnh lành tính nhưng cũng có khả năng gây vô sinh ở nam, viêm buồng trứng ở nữ làm ảnh hưởng đến cuộc sống tương lai.

Nguyên nhân gây bệnh quai bị 

Bệnh quai bị do virus Mumps gây ra. Đây là chủng virus có thể tồn tại trong môi trường bên ngoài ở nhiệt độ từ 15-20 độ C với thời gian từ 30 đến 60 ngày. Virus gây bệnh có thể bị tiêu diệt ở nhiệt độ cao trên 56 độ C hoặc bởi các hóa chất khử khuẩn dùng trong y tế.

Bạn có thể bị lây bệnh thông qua đường hô hấp. Thời gian lây bệnh thường là khoảng 1 tuần trước khi có triệu chứng viêm mang tai và kéo dài 2 tuần sau đó. Thời gian lây bệnh nhanh nhất là vào khoảng 2 ngày trước khi người bệnh bị viêm tuyến mang tai.

Đối tượng dễ mắc bệnh quai bị 

Đối tượng dễ mắc bệnh quai bị thường là trẻ em, thanh thiếu niên, học sinh ở độ tuổi từ 5-10 tuổi thường tập trung tại những nơi đông người như nhà trẻ, bệnh viện, đỉnh cao là trẻ từ 10-19 tuổi, bệnh thường ít gặp ở trẻ dưới 2 tuổi. Tỷ lệ mắc bệnh này ở nam giới luôn cao hơn ở nữ giới. Người lớn cũng là đối tượng mắc bệnh nhưng tỷ lệ thấp.

Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết bệnh quai bị

Thời gian ủ bệnh kéo dài từ 16-18 ngày hoặc từ 12-25 ngày từ ngày nhiễm virus quai bị và bắt đầu xuất hiện các triệu chứng bệnh. Dưới đây là các triệu chứng bệnh ở trẻ em và người lớn.

Triệu chứng bệnh quai bị ở trẻ em 

Trẻ em là đối tượng dễ bị mắc bệnh quai bị nhất, các triệu chứng thường khá giống với bệnh cảm thông thường. Sau khoảng 2 tuần kể từ khi tiếp xúc với virus gây bệnh, các triệu chứng thường gặp như sau:

• Bắt đầu Sốt nhẹ từ 1-2 ngày đầu, mức độ sốt cao trên 38 độ C trong 3-4 ngày;
• Mệt mỏi, đau đầu, cảm giác ớn lạnh, khó chịu trong người;
• Chán ăn, ăn không ngon miệng, cảm thấy buồn nôn;
• Khô miệng, nhức tai, đau hàm khi nhai, gò má sưng;
• Tuyến mang tai sưng to gây khó chịu khi nuốt nước bọt.

Trẻ em còn nhỏ chưa thể tự nhận biết được các dấu hiệu bệnh rõ ràng hoặc triệu chứng ở giai đoạn đầu nhẹ chưa phát hiện được. Do đó cha mẹ cần quan tâm, theo dõi và đưa con trẻ đến các cơ sở để thăm khám để phát hiện bệnh sớm nếu có.

Triệu chứng quai bị ở người lớn 

• Sốt cao 39-40 độ C từ 2-3 ngày;
• Đau nhức xương khớp, mỏi cơ toàn thân;
• Ăn không ngon miệng, buồn nôn, ngủ không ngon giấc;
• Đau hàm và tai khi nhai thức ăn;
• Đau, sưng to hai bên quai hàm hoặc tai;
• Nhức đầu, viêm họng, đỏ mắt, cảm thấy ớn lạnh, sợ gió;
• Sưng bìu, đau ở một hoặc cả hai bên tinh hoàn.

Đó là những triệu chứng cơ bản thường gặp nhất ở bệnh nhân mắc quai bị, tuy nhiên một số bệnh nhân lại có biểu hiện bệnh không rõ ràng. Điều này dễ gây chẩn đoán sai bệnh và là nguyên nhân gây bệnh cho người khác

Biến chứng nguy hiểm của bệnh quai bị

Bệnh quai bị thường diễn ra nhanh, tuy nhiên nếu không được điều trị đúng phương pháp bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. Tuy căn bệnh này thường ít gặp ở người lớn nhưng biến chứng ở người lớn lại nặng hơn so với trẻ em. Dưới đây là một số biến chứng hay gặp ở nam và nữ.

 Biến chứng ở nam giới 

• Viêm sưng tinh hoàn và mào tinh hoàn: Biến chứng chiếm tỷ lệ 25-30% ở nam giới mắc bệnh quai bị. Biểu hiện tinh hoàn sưng to gấp đôi bình thường, mào tinh dày. Tình trạng viêm sưng kéo dài từ 3-7 ngày và khoảng 50% bệnh nhân bị teo tinh hoàn làm giảm tỷ lệ sinh tinh và khả năng gây vô sinh khá cao.
• Nhồi máu phổi: Sau khi bị viêm tinh hoàn do quai bị, có thể bị hoại tử mô phổi cho vùng phổi bị thiếu máu. Nguyên nhân là do huyết khối từ tĩnh mạch tuyến tiền liệt.
• Viêm tụy: gây đau bụng vùng thượng vị kèm buồn nôn
• Viêm màng não: gây đau đầu, mệt mỏi, rối loạn thị giác…
• Bị điếc: Người mắc bệnh này cũng có thể bị mất thính giác.
• Viêm cơ tim.

>>>Xem thêm: Bệnh lý nam khoa thường gặp

Biến chứng ở phụ nữ 

Tương tự với biến chứng bệnh quai bị ở nam, bệnh cũng gây biến chứng ở nữ như:

• Viêm buồng trứng với tỷ lệ khoảng 7%: Buồng trứng bị viêm sưng gây ra các cơn đau ở một bên hố chậu, gây ra khí hư có mùi khó chịu. Nếu không điều trị kịp thời có thể gây viêm, dính, U nang buồng trứng dẫn đến ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản.
• Gây sảy thai hoặc dị dạng thai nhi ở 3 tháng đầu thai kỳ, và gây sinh non hoặc thai chết lưu ở 3 tháng cuối thai kỳ.
• Viêm tụy, viêm màng não… tương tự như đối với nam.

Phương pháp chẩn đoán bệnh quai bị

Các biểu hiện lâm sàng của bệnh quai bị khá điển hình nên việc chẩn đoán thường dựa vào đó. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, người bị bệnh được chỉ định thực hiện các xét nghiệm để phân biệt với các bệnh Sốt do nhiễm virus đường hô hấp trên, viêm mủ tuyến mang tai, viêm phì đại tuyến mang tai,…

Các phương pháp xét nghiệm quai bị phổ biến tại Việt Nam bao gồm:

• CI – cố định bổ thể.
• NT – trung hòa đám hoại tử.
• ELISA – miễn dịch gắn men.
• IFA – miễn dịch huỳnh quang gián tiếp.

Cách điều trị bệnh quai bị nhanh nhất

Khi xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ mắc phải bệnh nhưng khó phát hiện, người bệnh có thể thực hiện một số các xét nghiệm để phân biệt và tìm bệnh. Vì ở thể nhẹ, triệu chứng viêm tuyến nước bọt có thể bị nhầm lẫn với bệnh về hô hấp.

Hiện nay chưa có thuốc đặc hiệu điều trị bệnh quai bị, phương pháp điều trị hiện nay là điều trị theo triệu chứng, hỗ trợ chăm sóc người bệnh để phòng ngừa các biến chứng xấu xảy ra.

• Khi có biểu hiện đau vùng mang tai, người bệnh cần đến các cơ sở y tế để được thăm khám và chẩn đoán bệnh .
• Sử dụng thuốc hạ sốt, thuốc giảm đau để làm giảm Sốt và giảm đau nhức nếu có các triệu chứng đau ở vùng mang tai.
• Uống nước nhiều để bù nước và chất điện giải cho cơ thể do khi bị sốt, cơ thể sẽ bị mất nước.
• Sử dụng túi chườm đá (nóng hoặc lạnh) lên vùng tuyến bị sưng để làm giảm sưng.
• Hạn chế ăn thức ăn cứng, nóng, chua cay, ăn thức ăn mềm, dễ nuốt, vệ sinh khoang miệng bằng nước muối pha loãng sau khi ăn, sau khi ngủ dậy.
• Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng để đảm bảo sức khỏe và khả năng lành bệnh sớm.
• Không tự ý sử dụng các loại thuốc kháng sinh tại nhà nếu không có chỉ định từ bác sĩ.
• Hạn chế vận động mạnh, cần nghỉ ngơi và tránh tiếp xúc với người khác để hạn chế lây nhiễm bệnh ra cộng đồng.
• Tắm rửa sạch sẽ hàng ngày và hạn chế mặc quần quá chật gây đau nhức hơn.
• Đối với nam nếu có dấu hiệu viêm tinh hoàn hay nữ có dấu hiệu viêm buồng trứng nên đến bệnh viện để được theo dõi và điều trị kịp thời tránh bị vô sinh.

Cách phòng ngừa bệnh quai bị 

Vì quai bị chưa có thuốc đặc trị nên hiện nay cách dự phòng chủ động có hiệu quả nhất là tiêm vaccine sởi, quai bị, rubella. Theo lịch tiêm chủng thì trẻ em sẽ được tiêm 2 mũi, mũi một khi trẻ từ 12-18 tháng tuổi, mũi 2 khi trẻ từ 3-5 tuổi trước khi đi học. Người lớn sẽ được kiểm tra miễn dịch trước khi tiêm ngừa và liều tiêm là 1 mũi. Bên cạnh vaccine thì mỗi cá nhân cần thực hiện một số biện pháp sau đây để phòng ngừa bệnh cho mình và những người xung quanh:

• Vệ sinh cá nhân sạch sẽ, thường xuyên, không sử dụng chung đồ dùng cá nhân với người khác.
• Giữ môi trường sống xung quanh sạch sẽ, thoáng mát, thường xuyên vệ sinh đồ chơi của con em mình.
• Thường xuyên đeo khẩu trang và hạn chế tụ tập, ở lâu tại những nơi đông người.
• Rửa tay bằng xà phòng nhất là sau khi đi vệ sinh và trước khi ăn.
• Không tiếp xúc với người đang mắc bệnh.
• Nếu có dấu hiệu bệnh cần đến các cơ sở y tế để được khám và chẩn đoán bệnh kịp thời.

Câu hỏi thường gặp về bệnh quai bị

Bệnh quai bị có lây không?

Bệnh quai bị có lây không? Câu trả lời là có. Bệnh này do virus Mumps gây ra và khả năng lây lan qua đường hô hấp rất nhanh khi tiếp xúc với dịch của người bệnh trong không khí. Virus của căn bệnh này có khả năng sống từ 30-60 ngày ở môi trường có nhiệt độ từ 15-20 độ C. 

Bệnh quai bị bao lâu thì khỏi?

Người bị nhiễm bệnh được điều trị sớm và kịp thời sẽ khỏi bệnh trong vòng từ 7-10 ngày tính từ lúc xuất hiện các triệu chứng bệnh. Nếu người bệnh chủ quan không phát hiện, điều trị sớm bệnh có thể kéo dài và đem lại những biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe.

Trên đây là những tổng hợp và chia sẻ chi tiết về triệu chứng cũng như cách phòng ngừa chăm sóc người mắc bệnh quai bị. Bệnh quai bị tuy là bệnh lành tính nhưng nếu không được điều trị đúng cách có thể gây vô sinh ở nam. Vì thế để bảo vệ sức khỏe cho bản thân, gia đình và con em mình, mỗi người cần tự chăm sóc mình là chính. Bạn có thể truy cập Tin tức y tế để cập nhật kiến thức sức khỏe thường xuyên. Bên cạnh đó, cần phải thăm khám bệnh định kỳ để sớm phát hiện bệnh nhằm kịp thời điều trị dứt điểm. Bệnh viện Đa khoa Quốc Tế Hoàn Mỹ là cơ sở khám và điều trị bệnh uy tín hàng đầu hiện nay, liên hệ qua HOTLINE hoặc truy cập TẠI ĐÂY khi có nhu cầu thăm khám sức khỏe bạn nhé!