Thiếu máu

Biểu hiện của các triệu chứng thiếu máu phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra và mức độ của bệnh. Bệnh thiếu máu thường có biểu hiện không rõ ràng. Tuy nhiên, khi tình trạng thiếu máu càng nặng, các triệu chứng thường xuất hiện dữ dội và  rõ rệt hơn.

Trong trường hợp thiếu máu là thứ phát sau một tình trạng bệnh lý tiềm ẩn khác, căn bệnh tiềm ẩn được phát hiện trước đó có thể che giấu các triệu chứng thiếu máu khiến người bệnh không dễ dàng nhận ra. Tại đây, các xét nghiệm chẩn đoán để xác định tình trạng ban đầu là cần thiết để phát hiện sự hiện diện của bệnh lý này. Điều quan trọng là phải nhận ra các loại bệnh thiếu máu cụ thể. Các triệu chứng biểu hiện sẽ cung cấp cho chúng ta manh mối  giá trị về nguyên nhân gây ra tình trạng này.

Các triệu chứng có thể có của bệnh thiếu máu bao gồm:

• Mệt mỏi: Cảm giác mệt mỏi tột độ và thiếu năng lượng, thường kéo dài ngay cả khi đã nghỉ ngơi đầy đủ.
• Cơ thể suy yếu: Sự suy giảm đáng kể về sức mạnh thể chất và sức chịu đựng.
• Khó thở: Khó thở hoặc cảm giác khó thở, đặc biệt là khi hoạt động thể chất.
• Da nhợt nhạt hoặc hơi vàng: Da có thể nhợt nhạt hơn so với bình thường hoặc có màu hơi vàng. Điều này có thể thấy rõ hơn ở những người có làn da trắng so với những người có tông màu da tối hơn.
• Nhịp tim không đều: Thiếu máu có thể dẫn đến đánh trống ngực hoặc nhịp tim không đều, gây ra cảm giác tim đập quá nhanh hay tức ngực.
• Chóng mặt hoặc choáng váng: Trải qua cảm giác quay cuồng hoặc ngất xỉu, thường xuất hiện khi đứng dậy đột ngột.
• Đau ngực: Bệnh thiếu máu có thể dẫn đến khó chịu hoặc đau ở ngực với mức độ  khác nhau.
• Lạnh tay chân: Cảm giác lạnh tay hoặc chân hoặc cả hai.
• Nhức đầu: Đau đầu thường xuyên hay đau dữ dội, đau nhói ở một vùng cố định sau đó lan ra toàn bộ.

Thiếu máu dẫn đến cơ thể mệt mỏi, khó thở và cơ thể suy yếu (Nguồn: Internet)

Thông tin thêm: Tế bào hồng cầu làm gì?

Trong cơ thể con người, ba loại tế bào máu riêng biệt đóng vai trò quan trọng trong các quá trình sinh lý khác nhau.

• Các tế bào bạch cầu hoạt động như những hàng rào bảo vệ chống lại nhiễm trùng.
• Tiểu cầu góp phần vào quá trình làm đông máu.
• Các tế bào hồng cầu đóng một vai trò quan trọng trong việc vận chuyển oxy đến các cơ quan và mô của cơ thể, tham gia vào quá trình loại bỏ cacbonic.

Các tế bào hồng cầu đặc trưng bởi hàm lượng phong phú từ một loại protein có nguồn gốc từ sắt được gọi là Huyết sắc tố (Hemoglobin), tạo ra màu đỏ đặc biệt cho máu. Hemoglobin cho phép các tế bào hồng cầu vận chuyển oxy từ phổi đến tất cả các mô của cơ thể một cách hiệu quả. Đồng thời, huyết sắc tố tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển cabonic từ các mô trở lại phổi, nơi cuối cùng nó được thở ra ngoài.

Việc sản xuất hồng cầu và huyết sắc tố xảy ra trong tủy xương – một loại mô trong các xương lớn của cơ thể. Để tổng hợp các thành phần quan trọng này, cơ thể phải dựa vào nguồn cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng thiết yếu, bao gồm sắt, vitamin B12, folate và các yếu tố dinh dưỡng khác. Những chất dinh dưỡng này có nguồn gốc từ thực phẩm và không thể thiếu trong quá trình sản xuất hồng cầu mạnh mẽ, đảm bảo cơ thể có thể duy trì mức oxy đầy đủ.

Hãy liên hệ với bác sĩ hoặc chuyên viên tư vấn sức khỏe của bạn nếu cơ thể xuất hiện các triệu chứng mệt mỏi, khó thở hay chóng mặt mà không hiểu nguyên do.

Nồng độ protein thấp trong các tế bào hồng cầu mang oxy là dấu hiệu chính của bệnh thiếu máu. Nếu bạn được thông báo rằng bạn không thể hiến máu vì lượng huyết sắc tố thấp, hãy đặt lịch hẹn khám để kịp thời thay đổi chế độ ăn uống và có hướng điều trị phù hợp.

Thiếu máu xảy ra khi máu không cung cấp đủ lượng huyết sắc tố hoặc hồng cầu. Sự thiếu hụt này có thể xuất phát từ một số nguyên nhân cơ bản, bao gồm:

• Sản xuất hồng cầu và huyết sắc tố không đủ: Điều này có thể do nhiều yếu tố khác nhau. Chẳng hạn như thiếu hụt dinh dưỡng, rối loạn tủy xương hoặc yếu tố di truyền làm cản trở quá trình tổng hợp bình thường của các thành phần quan trọng trong cơ thể.
• Mất máu liên quan đến chảy máu: Thiếu máu cũng có thể là kết quả của sự  chảy máu với tốc độ vượt quá khả năng mà cơ thể có thể kịp thời thay thế các tế bào hồng cầu và huyết sắc tố bị mất. Điều này có thể xảy ra do chấn thương, xuất huyết tiêu hóa hoặc mất máu trong chu kỳ kinh nguyệt ở  một số trường hợp.
• Phá hủy các tế bào hồng cầu: Một yếu tố khác góp phần gây ra bệnh thiếu máu là sự phá hủy sớm của các tế bào hồng cầu và huyết sắc tố chứa trong chúng. Các tình trạng như rối loạn tự miễn dịch hoặc một số bệnh di truyền nhất định có thể dẫn đến sự phân hủy tế bào hồng cầu ngày càng tăng. Do đó làm giảm sự hiện diện tổng thể của chúng trong máu.

Các dạng thiếu máu khác nhau xuất phát từ nhiều nguyên nhân cơ bản khác nhau, bao gồm:

1. Thiếu máu do thiếu sắt

Lượng sắt trong cơ thể không đủ gây ra thiếu máu. Sắt rất cần thiết cho việc sản xuất huyết sắc tố trong tủy xương. Do đó, những người thiếu sắt không thể sản xuất đủ huyết sắc tố cho hồng cầu.

Các nguyên nhân tiềm ẩn bao gồm mất máu do chảy máu kinh nguyệt quá nhiều, loét, ung thư hoặc sử dụng thường xuyên một số loại thuốc giảm đau, đặc biệt là aspirin.

Ngoài ra, phụ nữ mang thai dễ mắc phải bệnh lý này nếu không bổ sung đủ sắt.

2. Thiếu máu do thiếu vitamin

Việc hấp thụ không đủ các chất dinh dưỡng thiết yếu, bao gồm folate và vitamin B12, dẫn đến loại thiếu máu này. Những chất dinh dưỡng này cần thiết cho việc sản xuất các tế bào hồng cầu khỏe mạnh.

Một chế độ ăn thiếu các chất dinh dưỡng quan trọng này có thể dẫn đến sản xuất hồng cầu không đủ. Một số người có thể gặp khó khăn trong việc hấp thụ vitamin B12, dẫn đến tình trạng thiếu máu ác tính.

3. Thiếu máu do viêm

Các bệnh viêm nhiễm đang diễn ra cản trở khả năng cơ thể sản xuất đủ hồng cầu. Một số bệnh như ung thư, HIV/AIDS, viêm khớp dạng thấp, bệnh thận và bệnh Crohn.

4. Thiếu máu bất sản

Bệnh thiếu máu bất sản khá hiếm gặp nhưng lại đe dọa tính mạng con người khi cơ thể không tạo ra đủ số lượng tế bào máu mới. Các nguyên nhân có thể bao gồm nhiễm trùng, sử dụng một số loại thuốc, bệnh tự miễn và tiếp xúc với hóa chất độc hại.

5. Thiếu máu liên quan đến bệnh tủy xương

Một số bệnh như bệnh bạch cầu và bệnh xơ tủy, có thể làm gián đoạn quá trình sản xuất máu bình thường trong tủy xương. Ảnh hưởng của nó đến khả năng sản xuất máu của tủy xương có thể được xem xét từ nhẹ đến nguy hiểm tính mạng.

6. Thiếu máu tán huyết

Thiếu máu tán huyết xảy ra khi hồng cầu bị phá hủy nhanh hơn khả năng tái tạo của chúng trong tuỷ xương. Đồng thời, một số bệnh về máu có thể làm tăng tốc độ phá hủy hồng cầu do di truyền và được truyền qua các thế hệ trong gia đình.

7. Thiếu máu hồng cầu hình liềm

Thiếu máu hồng cầu hình liềm là một tình trạng di truyền và nghiêm trọng hơn dạng thiếu máu tán huyết. Có một biến thể huyết sắc tố bất thường, khiến các tế bào hồng cầu có hình dạng lưỡi liềm bất thường. Những tế bào máu bị biến dạng này có tuổi thọ bị rút ngắn, dẫn đến tình trạng thiếu hồng cầu mãn tính trong máu.

Các yếu tố tăng nguy cơ làm thiếu máu

Các yếu tố khác nhau có thể làm tăng nguy cơ thiếu máu, bao gồm:

• Chế độ ăn uống không đầy đủ: Một chế độ ăn thiếu các vitamin và khoáng chất thiết yếu, đặc biệt là sắt, vitamin B12 và folate, sẽ làm tăng nguy cơ thiếu máu.
• Vấn đề về rối loạn chức năng của ruột non: Các tình trạng ảnh hưởng đến sự hấp thụ chất dinh dưỡng ở ruột non. Chẳng hạn như bệnh Crohn và bệnh Celiac sẽ làm tăng khả năng bị thiếu máu.
• Kinh nguyệt: Phụ nữ có kinh nguyệt nhiều có nguy cơ thiếu máu cao dẫn đến việc mất hồng cầu.
• Thai kỳ: Phụ nữ mang thai không dùng vitamin tổng hợp có chứa axit folic và sắt sẽ có nguy cơ thiếu máu cao hơn.
• Bệnh mãn tính: Các bệnh mãn tính như ung thư, suy thận và tiểu đường có thể dẫn đến thiếu máu và được xem là bệnh mãn tính, vì chúng thường làm giảm số lượng hồng cầu.
• Mất máu mãn tính: Mất máu chậm và dai dẳng từ các nguồn cơn như vết loét hoặc các tình trạng bên trong có thể làm cạn kiệt lượng sắt dự trữ trong cơ thể, dẫn đến thiếu máu.
• Tiền sử bệnh thiếu máu từ gia đình: Một thành viên trong gia đình mắc bệnh thiếu máu di truyền, chẳng hạn như bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm, có thể làm tăng nguy cơ di truyền bệnh này.
• Các yếu tố khác: Tiền sử nhiễm trùng, rối loạn máu và tự miễn dịch có thể làm tăng nguy cơ thiếu máu. Uống quá nhiều rượu, tiếp xúc với hóa chất độc hại và một số loại thuốc cũng có thể cản trở quá trình sản xuất hồng cầu, dẫn đến thiếu máu.
• Tuổi tác: Những người từ 65 tuổi trở lên có nguy cơ mắc bệnh thiếu máu cao hơn.

Thiếu máu xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau (Nguồn: Internet)

Mặc dù không thể ngăn ngừa được một số loại bệnh thiếu máu nhưng một số chế độ ăn uống nhất định có thể giúp ngăn ngừa bệnh thiếu máu do thiếu sắt hay do thiếu vitamin.

Một chế độ ăn uống lành mạnh cần bổ sung các dưỡng chất sau:

• Bổ sung sắt: Kết hợp các thực phẩm giàu chất sắt trong bữa ăn hàng ngày như thịt bò và các loại thịt đỏ khác hoặc các loại đậu, rau có màu xanh đậm, ngũ cốc.
• Folate: Bao gồm các loại thực phẩm như trái cây, rau có màu xanh đậm, đậu xanh, đậu tây, đậu phộng và các sản phẩm ngũ cốc giàu dinh dưỡng (bánh mì, ngũ cốc, mì ống và gạo).
• Vitamin B12: Sử dụng thực phẩm giàu vitamin B12, chẳng hạn như thịt, các sản phẩm từ sữa, ngũ cốc và đậu nành.
• Vitamin C: Kết hợp các thực phẩm giàu vitamin C như trái cây và nước trái cây họ cam quýt, ớt, bông cải xanh, cà chua, dưa và dâu tây vào chế độ ăn uống của bạn. Đó là vì Vitamin C giúp tăng cường hấp thu sắt hiệu quả.

Nếu bạn lo lắng về các vấn đề sức khỏe liên quan đến thiếu máu hoặc nhu cầu dinh dưỡng trong khẩu phần ăn hằng ngày của mình và các thành viên trong gia đình, hãy tham khảo ý kiến từ bác sĩ hoặc chuyên viên tư vấn sức khỏe để hiểu thêm về  lợi ích và cách bổ sung vitamin tổng hợp một cách hợp lý.

Để biết thêm nhiều thông tin hơn hoặc tìm hiểu về các bệnh và dịch vụ khác, bạn hãy tham khảo Tin tức y tế. Liên hệ ngay qua số HOTLINE hoặc đặt lịch các CHUYÊN KHOA của chúng tôi để được tư vấn bởi các y bác sĩ của hệ thống bệnh viện Hoàn Mỹ nếu bạn có nhu cầu khám và chữa bệnh.