Việt Nam hiện đang đối mặt với gánh nặng lớn từ bệnh Sốt xuất huyết, chỉ trong nửa đầu năm 2025, cả nước đã ghi nhận hơn 40.000 ca mắc, trong đó có nhiều ca nặng và tử vong.

Bên cạnh Sốt xuất huyết, bệnh Chikungunya cũng đang có xu hướng gia tăng trên thế giới. Dịch đã bùng phát tại nhiều khu vực châu Phi, Nam Á, châu Âu và đặc biệt là miền Nam Trung Quốc. Tại tỉnh Quảng Đông, trong nửa đầu năm 2025 đã ghi nhận tới 4.800 ca mắc, trở thành đợt dịch lớn nhất từ trước tới nay.

Mặc dù TP.HCM chưa ghi nhận ca bệnh, Sở Y tế TP.HCM đã chủ động triển khai các biện pháp giám sát và khuyến nghị, phòng chống, nhằm ngăn chặn nguy cơ dịch xâm nhập và bùng phát trong cộng đồng.

Ngày Thế giới Phòng chống Muỗi

Ngày 20/8 hàng năm được biết đến là Ngày Muỗi Thế giới, nhằm tri ân công trình khoa học của Sir Ronald Ross – người đã phát hiện muỗi là tác nhân truyền ký sinh trùng Sốt rét sang người.

Không chỉ là dấu mốc lịch sử trong ngành y học, đây còn là dịp nâng cao nhận thức, kêu gọi phòng ngừa bệnh do muỗi truyền như Sốt rét, sốt xuất huyết, Zika, và loại bỏ môi trường sinh sản của muỗi.

Một số đặc điểm chung của loài Muỗi

Muỗi thuộc họ Culicidae, tuy có kích thước nhỏ bé nhưng lại gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe cộng đồng. Khác với muỗi đực chỉ sống nhờ mật hoa, muỗi cái hút máu để nuôi trứng, từ đó góp phần làm lây lan nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.

Vòng đời của muỗi trải qua 4 giai đoạn: trứng – bọ gậy (lăng quăng) – nhộng – muỗi trưởng thành, chỉ kéo dài khoảng 7-10 ngày. Chúng thường sinh sản tại những nơi có nước đọng, đặc biệt phát triển mạnh trong mùa mưa, khiến công tác phòng chống và kiểm soát dịch bệnh trở nên phức tạp hơn.

Các loại muỗi phổ biến ở Việt Nam

• Muỗi Anopheles: trung gian truyền bệnh Sốt rét, sinh sản ở ruộng lúa, ao hồ. Hoạt động mạnh về đêm.
• Muỗi Aedes aegypti (muỗi vằn): truyền bệnh Sốt xuất huyết Dengue, Zika, Chikungunya. Thường sống gần người và đẻ trứng ở dụng cụ chứa nước sạch.
• Muỗi Culex: truyền bệnh viêm não Nhật Bản và giun chỉ bạch huyết. Thường gặp ở môi trường nước bẩn, ao tù, cống rãnh.

Tác hại của muỗi đối với đời sống con người

Muỗi không chỉ gây phiền toái trong sinh hoạt hàng ngày mà còn là trung gian truyền nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như:

• Sốt rét: Do ký sinh trùng Plasmodium gây ra, lây qua muỗi Anopheles. Biểu hiện Sốt thành cơn, rét run, thiếu máu; nếu không điều trị có thể gây biến chứng não và tử vong. Bệnh lưu hành ở nhiều vùng nông thôn, miền núi.
• Sốt xuất huyết Dengue: Do virus Dengue, lây qua muỗi Aedes. Triệu chứng gồm Sốt cao đột ngột, đau đầu, đau hốc mắt, nổi ban và xuất huyết dưới da. Bệnh có thể tiến triển thành sốc Dengue nguy hiểm tính mạng, đặc biệt ở trẻ em và bùng phát mạnh vào mùa mưa.
• Chikungunya: Do virus Chikungunya, truyền qua muỗi Aedes. Bệnh biểu hiện Sốt cao, nổi ban, nhưng đặc trưng là đau khớp dữ dội kéo dài nhiều tuần đến nhiều tháng. Bệnh ít gây tử vong nhưng ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Chưa có vắc-xin hay thuốc điều trị đặc hiệu.
• Viêm não Nhật Bản: Do virus viêm não Nhật Bản truyền qua muỗi Culex. Bệnh thường gặp ở trẻ em, với triệu chứng Sốt cao, đau đầu, rối loạn ý thức, co giật. Tỷ lệ tử vong cao, nhiều trường hợp để lại di chứng thần kinh nặng nề. Vắc-xin phòng bệnh là biện pháp hiệu quả nhất.
• Giun chỉ bạch huyết (phù voi): Do ký sinh trùng giun chỉ (Wuchereria bancrofti, Brugia malayi) gây ra, truyền qua muỗi Culex, Anopheles, Aedes và Mansonia. Người bệnh ban đầu ít triệu chứng, sau đó xuất hiện Phù nề mạn tính ở tay, chân hoặc cơ quan sinh dục. Bệnh gây biến dạng cơ thể, tàn phế và giảm khả năng lao động.

Cách phòng chống muỗi đốt

Phòng chống muỗi và các bệnh truyền nhiễm do muỗi gây ra đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ từ cá nhân, gia đình đến cả cộng đồng. Để đạt hiệu quả bền vững, cần triển khai đồng bộ nhiều biện pháp sau:

• Loại bỏ nơi sinh sản: Che đậy dụng cụ chứa nước, thay nước bình hoa, phát quang bụi rậm, khai thông cống rãnh.
• Diệt muỗi và bọ gậy: Thả cá vào bể nước, rắc vôi bột, dùng hóa chất diệt lăng quăng. Sử dụng hương muỗi, vợt điện, màn tẩm hóa chất.
• Bảo vệ cá nhân: Ngủ màn kể cả ban ngày, mặc quần áo dài, dùng kem chống muỗi an toàn.
• Phối hợp cộng đồng: Tham gia chiến dịch diệt lăng quăng, hợp tác phun hóa chất diện rộng, tuyên truyền nâng cao ý thức phòng bệnh.

Muỗi tuy nhỏ bé nhưng hậu quả rất nghiêm trọng, hãy hành động ngay hôm nay “Không có lăng quăng, không có muỗi, không còn dịch bệnh do muỗi truyền!”.

Đặt lịch khám hoặc hỗ trợ tư vấn, Quý khách vui lòng liên hệ hotline 0901 840 678 hoặc đăng ký tại link.

Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi ThS.BS.CKII. Đinh Thị Xuân Mai, Bác sĩ Nội tổng quát – Nội tiết tại Trung tâm y khoa Hoàn Mỹ Gold PXL.

Tài liệu tham khảo

[1] Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Mosquito-borne diseases – Fact sheets, 2023.
[2] Bộ Y tế Việt Nam. Hướng dẫn phòng chống Sốt xuất huyết Dengue và các bệnh do muỗi truyền, 2022.
[3] Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC). Chikungunya, Malaria, Japanese Encephalitis, Lymphatic Filariasis – Updated 2023.