Tiểu cầu là các tế bào máu không có nhân, có vai trò quan trọng trong quá trình cầm máu. Khi có tổn thương mạch máu, tiểu cầu sẽ nhanh chóng tập hợp tại vị trí tổn thương để hình thành cục máu đông, ngăn chặn chảy máu.

Xuất huyết giảm tiểu cầu (thrombocytopenia) là tình trạng số lượng tiểu cầu trong máu giảm xuống dưới mức bình thường, thường dưới 150.000 tiểu cầu/µL. Do đó, khi số lượng tiểu cầu giảm, khả năng cầm máu của cơ thể bị suy giảm, làm tăng nguy cơ chảy máu tự phát và kéo dài, ngay cả với những tổn thương rất nhỏ.

Triệu chứng lâm sàng của xuất huyết giảm tiểu cầu

Các triệu chứng của xuất huyết giảm tiểu cầu có thể khác nhau tùy theo mức độ giảm tiểu cầu và nguyên nhân gây ra tình trạng này.

Các triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Chảy máu tự phát: Đây là triệu chứng phổ biến nhất. Người bệnh có thể thấy xuất hiện các đốm đỏ nhỏ hoặc bầm tím dưới da mà không rõ nguyên nhân, đặc biệt là ở các vùng dễ bị chấn thương như chân, cánh tay.
• Chảy máu kéo dài: Chảy máu từ mũi, miệng, hoặc vết thương sẽ kéo dài hơn bình thường.
• Chảy máu nội tạng: Trong các trường hợp nghiêm trọng, xuất huyết có thể xảy ra trong các cơ quan nội tạng như dạ dày, ruột, hoặc não, dẫn đến các triệu chứng như đau bụng, ói mửa, hoặc các dấu hiệu thần kinh (như yếu liệt, đau đầu, chóng mặt).
• Dễ bầm tím: Người bệnh dễ bị bầm tím ngay cả khi không có va chạm mạnh.

Nguyên nhân của xuất huyết giảm tiểu cầu

Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng giảm tiểu cầu, và có thể chia thành ba nhóm chính:

• Giảm sản xuất tiểu cầu: Đây là khi tủy xương không sản xuất đủ tiểu cầu. Nguyên nhân có thể do các bệnh lý tủy xương như suy tủy xương, bệnh bạch cầu, hoặc nhiễm trùng tủy xương. Các hóa chất độc hại hoặc thuốc điều trị Ung thư cũng có thể gây ức chế sản xuất tiểu cầu.
• Tăng phá hủy tiểu cầu: Các tiểu cầu có thể bị tiêu hủy quá mức do các bệnh lý tự miễn, như xuất huyết giảm tiểu cầu tự miễn (ITP), hoặc do các nhiễm trùng như HIV, viêm gan C.
• Ngoài ra, thuốc như heparin cũng có thể gây hội chứng giảm tiểu cầu do thuốc. Tiểu cầu bị “dùng hết”: Trong một số bệnh lý tăng đông máu như hội chứng tăng đông hoặc tán huyết, tiểu cầu bị tiêu tán nhanh chóng trong quá trình hình thành cục máu đông trong các mạch máu nhỏ.

Chẩn đoán xuất huyết giảm tiểu cầu

• Công thức máu: Giảm số lượng tiểu cầu (<150.000/µL), trong đó mức giảm tiểu cầu càng thấp thì nguy cơ xuất huyết càng cao.
• Xét nghiệm bổ sung: Loại trừ nguyên nhân giảm tiểu cầu do Thiếu máu tủy hoặc các bệnh huyết học khác.
• Xét nghiệm miễn dịch: Tìm kháng thể kháng tiểu cầu nếu nghi ngờ ITP.
• Sinh thiết tủy xương: Khi cần thiết để loại trừ suy tủy hoặc Ung thư tủy.

Điều trị xuất huyết giảm tiểu cầu

Điều trị xuất huyết giảm tiểu cầu phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm:

Điều trị nguyên nhân

Nếu tìm được nguyên nhân gây giảm tiểu cầu thì xử lý nguyên nhân đó.

Điều trị triệu chứng

• Truyền tiểu cầu trong trường hợp xuất huyết nặng hoặc cần phẫu thuật.
• Sử dụng corticosteroid (prednisone) để giảm phản ứng miễn dịch trong ITP
• Thuốc ức chế miễn dịch hoặc immunoglobulin truyền tĩnh mạch (IVIG) trong các trường hợp kháng trị
• Cắt lách trong một số trường hợp ITP mạn tính không đáp ứng điều trị nội khoa.

Chăm sóc người bệnh xuất huyết giảm tiểu cầu

Chăm sóc bệnh nhân xuất huyết giảm tiểu cầu yêu cầu sự theo dõi cẩn thận và can thiệp y tế kịp thời để giảm thiểu nguy cơ chảy máu và các biến chứng nguy hiểm. Dưới đây là các nguyên tắc cơ bản trong việc chăm sóc bệnh nhân bị xuất huyết giảm tiểu cầu:

• Theo dõi sát sao tình trạng chảy máu
• Giảm thiểu nguy cơ chấn thương
• Điều chỉnh chế độ ăn uống
• Kiểm soát thuốc và điều trị kịp thời
• Truyền tiểu cầu khi cần thiết
• Phòng ngừa nhiễm trùng
• Theo dõi và quản lý biến chứng
• Giáo dục bệnh nhân và gia đình

Tài liệu tham khảo

[1] Anthony, S., Fauci, A. et al., 2023. Harrison’s Principles of Internal Medicine, 20th ed. New York: McGraw-Hill. Chương về các rối loạn huyết học, bao gồm bệnh lý giảm tiểu cầu và các bệnh xuất huyết.
[2] Kaushansky, K. et al., 2023. Williams Hematology, 10th ed. New York: McGraw-Hill. Tài liệu chuyên sâu về huyết học, chi tiết về sinh lý tiểu cầu, các bệnh lý giảm tiểu cầu và phương pháp điều trị.
[3] Reynolds, J. & Hamilton, S.J., 2018. Oxford Handbook of Clinical Haematology, 4th ed. Oxford: Oxford University Press. Hướng dẫn gọn, tra cứu nhanh các thông tin về bệnh lý tiểu cầu.
[4] UpToDate, 2025. UpToDate. [online] [Accessed 14 August 2025]. Nền tảng cập nhật thường xuyên các bài viết chuyên môn y khoa, đặc biệt về huyết học và giảm tiểu cầu.
[5] National Institutes of Health (NIH) / MedlinePlus, 2025. MedlinePlus. [online] [Accessed 14 August 2025]. Thông tin sức khỏe tổng quát, bao gồm mô tả về các bệnh lý tiểu cầu.
[6] American Society of Hematology (ASH), 2025. Hematology.org. [online] [Accessed 14 August 2025]. Trang web của hội huyết học Hoa Kỳ, chứa tài liệu và hướng dẫn chuyên sâu về huyết học.