Mối liên quan giữa thiếu Vitamin B12 và suy giảm thính lực

Suy giảm thính lực có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, không chỉ ảnh hưởng đến giao tiếp mà còn tác động tiêu cực đến chất lượng cuộc sống. Trong đó, thiếu hụt vitamin B12 được ghi nhận là một yếu tố nguy cơ tiềm ẩn, đặc biệt với dạng nghe kém tiếp nhận – loại thường khó phục hồi và chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hơn 5% dân số toàn cầu (khoảng 430 triệu người), trong đó có 34 triệu trẻ em, cần được can thiệp vì suy giảm thính lực nghiêm trọng; và dự báo đến năm 2050, con số này sẽ tăng lên khoảng 700 triệu người. Riêng nhóm người trên 60 tuổi, hơn 25% đã chịu suy giảm thính lực đáng kể. Đồng thời, WHO ước tính lượng người khiếm thính sẽ tiếp tục gia tăng do dân số ngày càng già hóa.

Các dạng suy giảm thính lực

Dựa trên vị trí tổn thương trong hệ thống thính giác, suy giảm thính lực có thể được phân loại thành các dạng chính:

• Nghe kém dẫn truyền: Do tổn thương ở tai ngoài hoặc tai giữa (ví dụ: viêm tai ngoài, dị vật tai, viêm tai giữa…). Tình trạng này thường xác định được nguyên nhân và có điều trị đặc hiệu.
• Nghe kém tiếp nhận: Do tổn thương ở tai trong, dây thần kinh thính giác hoặc vùng não xử lý âm thanh (ví dụ: u dây thần kinh VIII, u góc cầu tiểu não, nghe kém do tiếng ồn, lão thính…), hoặc đôi khi không rõ nguyên nhân. Loại suy giảm này có khả năng phục hồi thấp và hiện chưa có điều trị đặc hiệu. Qua nhiều nghiên cứu, người ta nhận thấy có sự liên quan giữa nghe kém và tình trạng thiếu vitamin B12.
• Nghe kém hỗn hợp: Kết hợp cả hai dạng trên.

Vai trò của vitamin B12 đối với hệ thần kinh và thính giác

Vitamin B12 (cobalamin) là vi chất thiết yếu, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe thần kinh và chức năng thính giác. Thiếu hụt B12 có thể ảnh hưởng đến cả hệ thần kinh trung ương và ngoại biên, đặc biệt là gây tổn thương dây thần kinh thính giác và các vùng não liên quan đến xử lý âm thanh.

Về mặt sinh lý, vitamin B12 tham gia vào một số cơ chế quan trọng sau:

• Tổng hợp bao myelin: Giúp dẫn truyền tín hiệu thần kinh nhanh và hiệu quả.
• Hỗ trợ tạo DNA và tế bào hồng cầu: Đảm bảo cung cấp oxy cho tế bào thần kinh, trong đó có dây thần kinh thính giác.
• Giảm nồng độ homocystein: Nồng độ homocystein cao trong máu có thể gây tổn thương mạch máu não và tế bào thần kinh, từ đó làm tăng nguy cơ các bệnh thoái hóa thần kinh như Alzheimer và sa sút trí tuệ.

Đáng chú ý, nhiều nghiên cứu đã ghi nhận mối liên hệ giữa tình trạng thiếu hụt vitamin B12 và suy giảm thính lực ở cả người trẻ tuổi lẫn người cao tuổi, cho thấy vai trò quan trọng của B12 trong việc phòng ngừa các rối loạn thính giác liên quan đến thần kinh.

Suy giảm thính lực ở trẻ em

Thiếu vitamin B12 có thể ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của hệ thần kinh và dây thần kinh thính giác ở trẻ, dẫn tới giảm khả năng tiếp nhận âm thanh. Ngay cả nghe kém nhẹ ở lứa tuổi học đường cũng thường liên quan đến tình trạng thiếu hụt vitamin B12, nhấn mạnh vai trò quan trọng của vitamin này trong phát triển thính lực.

Các nghiên cứu của Akyay (2021) và Taha (2014) ghi nhận trẻ bị nghe kém tiếp nhận thường có nồng độ vitamin B12 thấp hơn trẻ bình thường.

Nghe kém ở người trưởng thành và người cao tuổi

Nghiên cứu của Gocer (2009) trên người dưới 60 tuổi cho thấy tình trạng nghe kém xảy ra nhiều hơn ở những người có nồng độ vitamin B12 thấp.

Ở người cao tuổi, nghiên cứu của Lasisi (2010) với 126 người trên 60 tuổi ghi nhận nồng độ vitamin B12 giảm dần theo tuổi, kéo theo tỷ lệ suy giảm thính lực tăng. Triệu chứng thường bắt đầu bằng giảm khả năng nghe các âm thanh tần số cao, gây trở ngại trong sinh hoạt hàng ngày, ảnh hưởng giao tiếp và chất lượng cuộc sống.

WHO ước tính khoảng 25% người trên 60 tuổi bị suy giảm thính lực, và duy trì mức vitamin B12 bình thường có thể giúp giảm nguy cơ này.

Suy giảm thính lực do tiếng ồn (NIHL)

Các nghiên cứu của Gok (2004) và Shemesh (1993) chỉ ra rằng những người bị NIHL thường có nồng độ vitamin B12 thấp hơn bình thường. Bổ sung vitamin B12 cho những người thường xuyên tiếp xúc với tiếng ồn (như quân nhân, , giúp giảm các triệu chứng ù tai, tiếng ồn trong tai, khó nghe trong môi trường ồn.

Khi nào cần xét nghiệm vitamin B12?

Nồng độ vitamin B12 bình thường là 148–221 pmol/L. Tuy nhiên, các giá trị cận thấp vẫn có thể liên quan đến thiếu hụt chức năng và cần được đánh giá thêm bằng các xét nghiệm hỗ trợ như homocystein hoặc acid methylmalonic (MMA).

Xét nghiệm vitamin B12 nên được thực hiện trong các trường hợp sau:

_ Người có triệu chứng nghi ngờ thiếu B12, bao gồm: yếu cơ, tê bì tay chân, viêm hoặc sưng đau lưỡi, giảm vị giác, mệt mỏi kéo dài, suy giảm trí nhớ, rối loạn tâm thần kinh.

_ Những đối tượng có nguy cơ thiếu B12 cao, chẳng hạn:

• Người trên 60 tuổi.
• Người ăn chay hoặc chế độ ăn hạn chế thực phẩm nguồn gốc động vật.
• Người mắc bệnh lý tiêu hóa hoặc gan.
• Người đang sử dụng thuốc kéo dài như: metformin, thuốc ức chế bơm proton (PPI), thuốc kháng histamin H2 (H2 blockers),…

Nguồn cung cấp vitamin B12

Vitamin B12 là một vi chất dinh dưỡng thiết yếu mà cơ thể không thể tự tổng hợp được, do đó cần được cung cấp từ chế độ ăn uống hằng ngày. Nguồn cung cấp vitamin B12 chủ yếu đến từ các thực phẩm có nguồn gốc động vật, vì chỉ vi khuẩn trong hệ tiêu hóa của động vật mới có khả năng tổng hợp loại vitamin này.

Thực phẩm giàu vitamin B12 tự nhiên bao gồm:

• Thịt đỏ (như bò, cừu), gan động vật (đặc biệt là gan bò và gan gà).
• Thịt gia cầm và cá, đặc biệt là các loại cá béo như cá hồi, cá ngừ, cá thu.
• Trứng, sữa và các sản phẩm từ sữa như sữa tươi, phô mai, sữa chua.

Nguồn thực phẩm có tăng cường vitamin B12:

• Ngũ cốc ăn sáng tăng cường vi chất.
• Sữa thực vật bổ sung (sữa đậu nành, sữa hạnh nhân…).
• Men dinh dưỡng có tăng cường B12.

Thực phẩm bổ sung và thuốc:

Những người có nguy cơ thiếu hụt vitamin B12 (như người ăn chay trường, người cao tuổi, người có bệnh lý hấp thu,…) có thể cần sử dụng vitamin B12 ở dạng viên uống, viên ngậm dưới lưỡi, hoặc tiêm để đảm bảo nhu cầu.

Lưu ý: Vitamin B12 trong thực vật tự nhiên (như tảo spirulina, tempeh,…) thường tồn tại ở dạng không hoạt động sinh học (pseudo-B12) và không thể thay thế các nguồn B12 có hoạt tính từ động vật hoặc thực phẩm bổ sung.

Bên cạnh việc bổ sung qua thực phẩm, việc xét nghiệm vitamin B12 cũng là bước cần thiết nhằm phát hiện sớm tình trạng thiếu hụt, đặc biệt ở những người có triệu chứng hoặc thuộc nhóm nguy cơ cao. Việc kết hợp giữa duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý và theo dõi nồng độ vitamin B12 không chỉ góp phần bảo vệ chức năng thính giác mà còn giúp duy trì chất lượng cuộc sống.

Cần lưu ý rằng, nghe kém tiếp nhận có tỷ lệ phục hồi sức nghe thấp và chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu. Vì vậy, kiểm tra sức khỏe thính giác định kỳ đóng vai trò quan trọng giúp hát hiện sớm, can thiệp đúng thời điểm có thể giúp làm chậm tiến triển và bảo vệ chức năng nghe một cách hiệu quả.
Để được tư vấn y tế và hỗ trợ đặt lịch hẹn, vui lòng liên hệ: 028 3990 2468 hoặc nhắn tin qua trang fanpage BV Hoàn Mỹ Sài Gòn.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS.BS. Nguyễn Hải Linh, Liên chuyên khoa Tai Mũi Họng - Mắt - Răng Hàm Mặt, Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn.

Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn
60-60A (Số mới 295) Phan Xích Long, P. Cầu Kiệu, TP.HCM
Dịch vụ cấp cứu 24/7 : 028 3995 9860