Sốc nhiệt hay còn gọi là say nắng, là tình trạng tăng thân nhiệt cơ thể quá cao khi tiếp xúc với nhiệt độ cao trong quá trình sinh hoạt hoặc làm việc trong môi trường nóng trong thời gian dài. Khi thân nhiệt tăng cao sẽ gây rối loạn chuyển hóa các cơ quan trong cơ thể, thậm chí có thể nguy hiểm đến tính mạng, tình trạng này thường xảy ra vào mùa nắng nóng hoặc người bệnh làm việc lâu trong môi trường có nhiệt độ cao.

Một số nguyên nhân gây sốc nhiệt

• Làm việc, sinh hoạt trong môi trường nắng nóng
• Bị Mất nước do không uống đủ nước để bù nước đã thất thoát qua mồ hôi
• Không mang phương tiện chống nắng như khẩu trang, áo tay dài, găng tay

Một số biểu hiện của sốc nhiệt

Người bị sốc nhiệt biểu hiện thường gặp như sau:

• Thân nhiệt tăng cao: Khi nhiệt độ cơ thể lên tới 40 độ hoặc hơn thì chính là dấu hiệu của sốc nhiệt.
• Thay đổi trạng thái tinh thần và hành vi: Nạn nhân rơi vào trạng thái lú lẫn, kích động, nói lắp, mê sảng, co giật, hôn mê đều có thể là hậu quả khi bị say nắng.
• Đổ mồ hôi quá mức: Đây là dấu hiệu cảnh báo khi bị say nắng do vận động quá sức. Ngược lại nếu say nắng do thời tiết thì da thường bị khô và nóng.
• Buồn nôn và nôn: Người mắc phải tình trạng này thường có cảm giác muốn nôn hoặc nôn ói. Đau đầu
• Da ửng đỏ: Khi than nhiệt tăng, da có thể chuyển màu ửng đỏ.
• Thở nhanh: Nhịp thở trở nên thở nhanh và nông.
• Nhịp tim nhanh: Thân nhiệt cao gây áp lực lên tim khiến nhịp đập của mạch tăng cao đáng kể.
• Người bị sốc nhiệt độ cần được chăm sóc y tế khẩn cấp, nếu không có thể bị tổn thương não, tim, thận, cơ,… Nếu điều trị chậm trễ còn có nguy cơ tăng các biến chứng nghiêm trọng khác, nặng nhất là tử vong.

Phòng ngừa say nắng, say nóng trong mùa hè

Khi chỉ số nhiệt lên cao, tốt nhất bạn nên ở trong môi trường có không khí mát mẻ. Trường hợp phải ra ngoài khi trời nắng, bạn có thể ngăn ngừa hiện tượng say nắng bằng cách thực hiện các lưu ý sau

• Mặc quần áo thoáng mát, mỏng nhẹ, sáng màu, đội mũ rộng vành giúp cơ thể hạ nhiệt.
• Che chắn cơ thể tốt, thoa kem chống nắng khi phải ra ngoài lúc trời nắng nóng
• Uống nhiều nước để giữ nước cho cơ thể, duy trì thân nhiệt ổn định. Bổ sung các loại nước trái cây giúp giảm nhiệt độ cơ thể trong những ngày nắng nóng, lượng nước bổ sung hàng ngày tùy theo thể trạng và hoạt động của cơ thể, tối thiếu nên bù khoãng 1500- 2000ml/ ngày, thường xuyên uống nước kể cả khi không khát nước.
• Tránh các chất lỏng có chứa caffeine hoặc rượu, vì các chất này có thể khiến tình trạng Mất nước hơn trầm trọng hơn. Bạn cũng không nên uống bổ sung các viên muối, nước biển khô khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
• Nếu phải làm việc trong môi trường nắng nóng, phải có thời gian làm việc phù hợp, không làm kéo dài nhiều giờ liên tục, đặc biệt cung cấp đầy đủ nước Không làm việc quá lâu dưới trời nắng hoặc làm việc trong môi trường nóng bức, tránh các hoạt động thể lực quá sức. Nên nghỉ ngơi định kỳ sau khoảng 45 phút hay 1 tiếng làm việc liên tục ở nơi nắng nóng, nghỉ ngơi ở nơi thoáng mát từ 10 – 15 phút.
• Làm quen với thời tiết nóng trong vài tuần trước khi hoạt động lâu dài.
• Khi vừa đi nắng về, đây là thời điểm cơ thể tiết ra nhiều mồ hôi, nhiệt cơ thể độ cao, nếu tắm ngay sẽ làm thay đổi thân nhiệt đột ngột, rất nguy hiểm, có thể dẫn đến đột quỵ.
• Khi sử dụng điều hòa không nên chỉnh ở nhiệt độ quá lạnh (dưới 25 độ C) để tránh thay đổi đột ngột nhiệt độ cơ thể khi ra môi trường nắng nóng, nhất là ở trẻ em hoặc người già Khả năng điều nhiệt, thích nghi kém với nắng nóng
• Trong 1 số trường hợp người bệnh có vấn đề cần kiêng chất lỏng, nên tư vấn với bác sĩ điều trị để có lượng nước bù phù hợp nhất
• Nếu được nên hạn chế ra ngoài đường khi thời tiết nắng nóng. Tạo không gian thoáng mát trong nhà, buông rèm cửa, che chắn ánh nắng chiếu trực tiếp vào phòng vào thời điểm nóng nhất trong ngày.
• Không được để trẻ em hoặc bất kỳ ai trong xe hơi đỗ, tắt máy, trong thời tiết nắng nóng dù chỉ để trong thời gian ngắn, do nhiệt độ trong xe hơi có thể tăng hơn 11 độ C chỉ trong 10 phút.

Tài liệu tham khảo 

[1] Mai Xuân Hiên, Bùi Văn Mạnh (2020), Giáo trình Hồi sức cấp cứu, Hà Nội, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân.
[2] I.G.Y Asmara (2020), “DiagnosisandManagement of Heatstroke”, ActaMedIndones,52 (1): 90-97.
[3] L.N. Belval, D.J Casa, W.MAdams, et al (2018),“Consensus Statement- Prehospital CareofExertional Heat Stroke”, PrehospEmergCare,22 (3): 392-397.
[4] L.R Leon, A Bouchama (2015), Heat stroke,Compr Physiol, 5 (2): 611-47.
[5] World Health Organization (2021), Heatwaves.
[6] C.K. Garcia, L.I. Renteria, G.Leite-Santos, et al (2022), Exertional heat stroke: pathophysiologyand risk factors, 1 (1): e000239.
[7] R. Gauer, B.K. Meyers (2019), “Heat-RelatedIllnesses”, AmFamPhysician, 99(8): 482-489.
[8] W.O. Roberts, L.EArmstrong, M.NSawka, et al (2023), ACSMExpert Consensus Statement on Exertional HeatIllness: Recognition, Management,and Return to Activity, 22 (4): 134-149.
[9] G.S. Lipman, F.G. Gaudio, K.P.Efling, et al (2019),“Wilderness Medical Society Clinical Practice Guidelines for the PreventionandTreatment of Heat Illness: 2019 Update”, Wilderness Environ Med, 30 (4s): S33-s46.