Tiêu chảy cấp do Rotavirus là gì?

Tiêu chảy cấp do Rotavirus hay còn gọi là nhiễm trùng ruột do Rotavirus, là nguyên nhân phổ biến nhất gây tiêu chảy Mất nước nặng ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, bị gây ra bởi Virus Rota. Đây là một chủng virus dạng vòng, có 7 nhóm A, B, C, D, E, F và G, trong đó chỉ có nhóm A, B, C gây bệnh cho người.

Virus Rota có khả năng sống lâu trong môi trường nước nên khả năng lây nhiễm rất cao. Chúng tấn công nhanh vào hệ tiêu hóa còn non nớt của trẻ, gây tiêu chảy nặng, Mất nước và tử vong nếu không điều trị kịp thời.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh xảy ra nhiều nhất ở trẻ em dưới 5 tuổi. Trẻ càng nhỏ nguy cơ nhiễm bệnh càng cao vì vậy bệnh thường hay gặp ở trẻ dưới 2 tuổi, đặt biệt là dưới 12 tháng. Tại Việt Nam, nhiều nghiên cứu đã xác định vi rút Rota là nguyên nhân chính gây bệnh tiêu chảy ở trẻ em. Đó là một bệnh rất phổ biến đứng thứ hai sau nhiễm trùng hô hấp cấp tính ở trẻ em.

Ở miền Bắc, bệnh thường xảy ra vào mùa thu đông kéo dài tới mùa xuân, ở miền Nam, bệnh xảy ra quanh năm. Việt Nam có 56% số trẻ nhập viện do Viêm dạ dày ruột cấp là do nhiễm vi rút Rota. Hàng năm, số trẻ chết do vi rút Rota chiếm từ 4-8% trong tổng số trẻ dưới 5 tuổi bị chết vì mọi nguyên nhân.

Bệnh tiêu chảy do Rotavirus có lây không?

Tiêu chảy cấp do Rotavirus lây lan rất nhanh, chủ yếu qua con đường phân – miệng và tay – miệng. Virus Rota có thể sống trên các bề mặt tiếp xúc như đồ chơi, mặt bàn ghế, tay vịn, trong nước hoặc trên da. Trẻ dễ bị nhiễm virus Rota khi tiếp xúc với nguồn phân của những người đang bị nhiễm. Trẻ em cũng thường bị nhiễm virus Rota qua bàn tay bị nhiễm bẩn của mình. Khi trẻ cầm nắm đồ chơi hoặc chạm tay vào các bề mặt có virus rồi đưa tay lên miệng, virus sẽ dễ dàng xâm nhập vào đường tiêu hóa của trẻ và gây bệnh.

Thời gian ủ bệnh từ 1-7 ngày, trung bình 2-3 ngày kể từ khi virus xâm nhập vào cơ thể.
Thời kỳ lây truyền có thể kéo dài tới 3 tuần, tuy nhiên thường khoảng 7-8 ngày kể từ lúc bệnh bắt đầu.

Một số yếu tố làm tăng nguy mắc Rotavirus ở trẻ nhỏ bao gồm

• Tiếp xúc tiếp xúc trực tiếp, tiếp xúc gián tiếp qua các vật dụng, đồ ăn… có nhiễm virus Rota của trẻ bị bệnh.
• Trẻ bú bình, ăn uống không hợp vệ sinh.
• Đồ ăn bị ô nhiễm, bảo quản thức ăn không đảm bảo…
• Nguồn nước bị nhiễm virus Rota.
• Nguồn thức ăn không đảm bảo vệ sinh.
• Xử lý không đúng phân và chất thải có chứa virus Rota.
• Không rửa tay trước khi ăn, trước khi chế biến thức ăn cho trẻ, sau khi đi vệ sinh…
• Xử lý phân và chất thải trẻ nhiễm bệnh không đúng cách cũng gây nguy cơ lây nhiễm nguồn bệnh cao.

Biểu hiện bệnh tiêu chảy do Rotavirus

• Nôn: là dấu hiệu đầu tiên, trẻ nôn rất nhiều trước tiêu chảy khoảng 6-12 giờ và có thể kéo dài 2-3 ngày, triệu chứng này sẽ giảm dần trước khi tiêu chảy xuất hiện.
• Tiêu chảy: phân lỏng toàn nước, phân tóe nước. Phân có thể có màu xanh, đờm nhớt nhưng không có máu. Trẻ có thể đi tiêu phân lỏng hơn 20 lần trong ngày.
• Mất nước: Các biểu hiện của Mất nước bao gồm khát nước, môi khô, lưỡi khô, da khô, tiểu ít, quấy khóc. Đây là biến chứng trầm trọng và nguy hiểm nhất của tiêu chảy cấp do Rotavirus, có thể dẫn đến khô kiệt do mất nước và mất muối, trụy mạch và tử vong nếu không bù nước kịp thời.
• Trẻ sút cân do mất nước, ăn uống kém.
• Một số trẻ còn có dấu hiệu như sốt, ho, sổ mũi…

Cách phòng ngừa bệnh tiêu chảy do Rotavirus

Hiện nay đã có vắc xin để phòng ngừa bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus. Vì bệnh thường gặp và nặng nhất ở trẻ rất nhỏ nên trẻ cần được uống vắc xin phòng bệnh càng sớm càng tốt. Tuy nhiên, đây là loại vắc xin uống ngừa được tiêu chảy cấp gây ra do Rotavirus, trong khi đó bệnh tiêu chảy có rất nhiều tác nhân khác gây ra. Do đó, sau khi cho trẻ uống vắc xin, phụ huynh cũng nên tuân thủ quy tắc vệ sinh như ăn chín, uống sôi, rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh…

Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, nên uống dự phòng vắc xin Rota cho trẻ từ 2 tháng tuổi. Tháng 1/2006, Tổ chức Y tế Thế giới đã phê chuẩn cho sử dụng 2 loại vắc xin Rota (Rotateq và Rotarix).

Vắc-xin Rotarix

Uống 2 liều

• Liều đầu (liều 1): uống vào lúc 6 tuần tuổi.
• Liều thứ 2: sau liều đầu 4 tuần uống liều tiếp theo.

Lưu ý: Liều 2 kết thúc trước 24 tuần tuổi.

Vắc xin Rotateq

Uống 3 liều

•  Liều đầu (liều 1): từ 7,5 – 12 tuần tuổi.
•  Liều 2: cách liều đầu (liều 1) là 4 tuần.
•  Liều thứ 3: cách liều 2 là 4 tuần.

Lưu ý: Liều thứ 3 kết thúc trước 32 tuần tuổi.

Tài liệu tham khảo

[1] BS.CKII. Nguyễn Tuấn Khiêm (2021), Đại học Y dược TP.HCM, Bài giảng Nhi khoa – Tập 1: Bệnh tiêu chảy cấp ở trẻ em
[2] Tài liệu Hướng dẫn xử trí tiêu chảy ở trẻ em. Ban hành kèm theo Quyết định số 4121/QĐ-BYT ngày 28/10/2009 của Bộ Y tế.
[3] World Health Organization. Immunizition, Vaccines and Biologicals: Rotavirus, accessed July 2018.