Hiện nay, bệnh tay chân miệng đang có diễn biến phức tạp, với số ca mắc ghi nhận ngày càng tăng tại nhiều quận, huyện trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh. Đây là bệnh có thể xảy ra quanh năm và có thể gặp ở mọi lứa tuổi, tuy nhiên, đối tượng mắc bệnh phổ biến nhất vẫn là trẻ em dưới 5 tuổi.

Chỉ tính riêng từ đầu năm 2025 đến nay, TP. Hồ Chí Minh đã ghi nhận 6.711 ca mắc tay chân miệng (*). Đây là hồi chuông cảnh báo để phụ huynh chủ động hơn trong việc phòng ngừa bệnh cho trẻ, đặc biệt là trong môi trường học đường.

Nguyên nhân và biểu hiện bệnh

Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm lây từ người sang người chủ yếu theo đường tiêu hóa. Mặc dù phần lớn các trường hợp diễn tiến nhẹ và tự khỏi, nhưng nếu không phát hiện và xử trí kịp thời, bệnh có thể gây biến chứng viêm não, phù phổi cấp, thậm chí tử vong.

Biểu hiện chính của bệnh tay chân miệng là tổn thương da, niêm mạc dưới dạng phỏng nước ở các vị trí đặc biệt như: niêm mạc miệng, lòng bàn tay, bàn chân, mông, gối,… Bệnh có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm não – màng não, viêm cơ tim, phù phổi cấp,…

Các nốt ban đỏ kèm theo bọng nước thường xuất hiện ở lòng bàn tay, bàn chân, gối,…

Tác nhân gây bệnh là các loại virus đường ruột, thường gặp nhất gồm Coxsackie virus nhóm A (A6, A10, A16) và Enterovirus 71 (EV71). Trong đó, EV71 có khả năng gây biến chứng nặng hơn các chủng khác.

Dấu hiệu nhận biết trẻ mắc tay chân miệng qua các giai đoạn của bệnh

Giai đoạn ủ bệnh: 3-7 ngày.

Giai đoạn khởi phát: từ 1 – 2 ngày với các triệu chứng như sốt nhẹ, mệt mỏi, đau họng, biếng ăn, tiêu chảy vài lần trong ngày.

Giai đoạn toàn phát: có thể kéo dài 3 -10 ngày với các triệu chứng điển hình của bệnh:

• Loét miệng: vết loét đỏ hay phỏng nước đường kính 2 – 3mm ở niêm mạc miệng, lợi, lưỡi, gây đau miệng, bỏ ăn, bỏ bú, tăng tiết nước bọt.
• Tổn thương đa dạng hồng ban hoặc bóng nước ở lòng bàn tay, khuỷu tay, lòng bàn chân, gối, mông, cùi trỏ; tồn tại trong thời gian ngắn (dưới 7 ngày) sau đó có thể để lại vết thâm, rất hiếm khi loét hay bội nhiễm.
• Sốt nhẹ
• Ăn, bú kém
• Biến chứng thần kinh, tim mạch, hô hấp thường xuất hiện sớm từ ngày 2 đến ngày 5, có thể đến ngày 7 của bệnh.
• Giật mình chới với là dấu hiệu quan trọng báo hiệu biến chứng thần kinh. Trẻ sốt cao hoặc nôn nhiều dễ có nguy cơ biến chứng.

Ở giai đoạn toàn phát, trẻ có thể có biểu hiện sốt, ăn, bú kém

Giai đoạn lui bệnh: thường từ 3 – 5 ngày sau giai đoạn toàn phát, trẻ hồi phục hoàn toàn nếu không có biến chứng.

Biến chứng nguy hiểm

Nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời, tay chân miệng có thể dẫn đến nhiều biến chứng thần kinh, tim mạch và hô hấp nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Các biến chứng thường xuất hiện sớm, từ ngày thứ 2 đến ngày thứ 5 của bệnh và đôi khi kéo dài đến ngày thứ 7. Trong đó, những biến chứng về thần kinh, tim mạch và hô hấp được xem là nghiêm trọng nhất, có thể đe dọa tính mạng nếu không can thiệp kịp thời.

Biến chứng thần kinh: viêm não, viêm thân não, viêm não tủy, viêm màng não với các biểu hiện như:

• Giật mình chới với.
• Ngủ gà, bứt rứt, chới với, đi loạng choạng, run chi, mắt nhìn ngược.
• Rung giật nhãn cầu.
• Yếu, liệt chi (liệt mềm cấp).
• Liệt dây thần kinh sọ não.
• Co giật, hôn mê là dấu hiệu nặng, thường đi kèm với suy hô hấp, suy tuần hoàn,…

Biến chứng tim mạch, hô hấp: viêm cơ tim, phù phổi cấp, tăng huyết áp, suy tim, trụy mạch.

• Mạch nhanh > 150 lần/phút.
• Da nổi bông (nổi vân tím), vã mồ hôi, chi lạnh.
• Giai đoạn đầu có huyết áp tăng (HA tâm thu: trẻ dưới 1 tuổi ≥ 100 mmHg, trẻ từ 1 – 2 tuổi ≥ 110 mmHg, trẻ trên 2 tuổi ≥ 115 mmHg), giai đoạn sau mạch, huyết áp không đo được.
• Khó thở: thở nhanh, rút lõm ngực, khò khè, thở rít thì hít vào, thở nông, thở bụng, thở không đều hoặc SpO2 < 94%.
• Phù phổi cấp: sùi bọt hồng, khó thở, tím tái,…

Nguyên tắc điều trị

• Cần cấp cứu và xử trí nhanh chóng, kịp thời với những trường hợp bệnh nặng để tránh nguy hiểm.
• Phân loại mức độ bệnh chính xác, từ đó lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp với từng mức độ.
• Hiện tại chưa có thuốc đặc hiệu để chữa bệnh, nên tập trung điều trị hỗ trợ giúp cơ thể tự hồi phục.
• Theo dõi chặt chẽ người bệnh để phát hiện sớm và xử lý kịp thời các biến chứng nếu có.
• Đảm bảo cung cấp dinh dưỡng đầy đủ, giúp tăng cường sức khỏe và nâng cao thể trạng cho người bệnh.

Ngay cả khi trẻ đã khỏi bệnh, cha mẹ vẫn cần theo dõi sát tình trạng sức khỏe, bởi biến chứng muộn vẫn có thể xảy ra. Phụ huynh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế tái khám ngay khi ghi nhận bất kỳ dấu hiệu nào dưới đây:

• Sốt trên 39°C hoặc kéo dài trên 48 giờ.
• Nôn ói nhiều.
• Lừ đừ hoặc kích thích.
• Không bú hoặc ăn bú quá ít.
• Giật mình.
• Thở nhanh, khó thở.
• Da nổi vân tím (nổi bông).
• Hôn mê, co giật.
• Trẻ có dấu hiệu bất thường hoặc cha mẹ lo lắng.

Cần đưa trẻ đi khám ngay khi phát hiện dấu hiệu bất thường như bé nôn ói, khó thở,…

Cách phòng bệnh tay chân miệng

Để phòng ngừa bệnh tay chân miệng, chúng ta cần áp dụng các biện pháp phòng ngừa chuẩn, đặc biệt là các biện pháp ngăn chặn sự lây lan của bệnh qua đường tiêu hóa:

• Rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng: Đặc biệt quan trọng sau khi thay quần áo, thay tã, hoặc sau khi tiếp xúc với phân, nước bọt của trẻ.
• Vệ sinh đồ chơi và vật dụng hàng ngày: Rửa sạch các đồ chơi, dụng cụ và vệ sinh sàn nhà thường xuyên.
• Khử khuẩn bề mặt: Lau sàn và các bề mặt bằng dung dịch khử khuẩn để diệt vi khuẩn và virus gây bệnh.
• Hạn chế tiếp xúc với trẻ đang mắc bệnh: Tránh để trẻ lành tiếp xúc gần với trẻ đang bị tay chân miệng để giảm nguy cơ lây lan.
• Không cho trẻ đến trường học, nhà trẻ, hoặc những nơi tập trung nhiều trẻ trong vòng 7–10 ngày đầu kể từ khi khởi phát bệnh để tránh lây nhiễm cho các bé khác.

Rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng giúp phòng bệnh tay chân miệng

Khi phát hiện trẻ có các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh tay chân miệng như sốt, phát ban ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, loét miệng, biếng ăn hoặc quấy khóc nhiều, phụ huynh cần nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời. Trường hợp không thể đưa trẻ đi ngay, cần thông báo cho cơ quan y tế gần nhất để được hướng dẫn xử trí an toàn.

Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn luôn sẵn sàng đồng hành cùng các gia đình trong việc chăm sóc và điều trị các bệnh lý thường gặp ở trẻ nhỏ. Khoa Nhi được trang bị phòng điều trị riêng dành cho trẻ mắc tay chân miệng nhằm đảm bảo an toàn, tránh lây nhiễm chéo. Đội ngũ bác sĩ chuyên khoa Nhi giàu kinh nghiệm cùng hệ thống xét nghiệm, chẩn đoán hiện đại sẽ giúp phát hiện sớm, xử trí kịp thời và chăm sóc chu đáo cho bé.

Liên hệ khoa Nhi – Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn khi cần tư vấn, thăm khám hoặc chăm sóc sức khỏe cho trẻ. Hotline: (028) 3990 2468
(*) Theo thông tin từ Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TP. Hồ Chí Minh (HCDC).
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS.BS Lâm Lê Phương – Khoa Nhi, Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn.