Theo số liệu của Trung tâm Quan trắc môi trường Việt Nam, nồng độ bụi mịn trong không khí tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh đang vượt ngưỡng tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người.
Bụi mịn trong không khí ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người
Bụi mịn là gì?
Bụi (Particulate Matter, ký hiệu pm) là hỗn hợp các chất rắn cực nhỏ và các giọt chất lỏng lơ lửng trong không khí, chúng bao gồm axit (như nitrat và sunfat), hóa chất hữu cơ, kim loại, hạt đất và chất gây dị ứng (như các mảnh phấn hoa hoặc bào tử nấm mốc).
Kích thước bụi có liên quan đến mức độ ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Các hạt đáng lo ngại nhất được gọi là bụi mịn (trong khói và sương mù), có đường kính 2,5 micromet trở xuống (pm2.5), chúng có thể đi vào phổi hoặc có thể đi vào các mạch máu. Các hạt lớn hơn có thể gây kích ứng tai, mũi, họng hoặc mắt nhưng ít nguy hiểm hơn.
Nguồn gốc bụi mịn
Bụi mịn ngoài trời có thể từ khí thải xe, gỗ cháy, khí đốt hay hỏa hoạn. Nguồn ô nhiễm có thể bắt nguồn từ rất xa như các đám cháy rừng ở hàng trăm cây số.
Bụi mịn trong nhà thường từ khói thuốc lá, khói từ việc nướng hoặc chiên thức ăn, đốt nến, đèn dầu, lò sưởi…
Bụi mịn có kích thước rất nhỏ, có thể bắt nguồn từ khí thải xe, khói thuốc lá, khí đốt,…
Tác hại của bụi mịn đến sức khỏe con người
Nhiều nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng tiếp xúc với bụi mịn gây ra nhiều vấn đề khác nhau, bao gồm:
- Giảm tuổi thọ ở những người mắc bệnh về tim phổi
- Nhồi máu cơ tim
- Rối loạn nhịp tim
- Trầm trọng thêm triệu chứng về đường hô hấp như hắt hơi, chảy mũi, ho, khó thở
- Suy giảm chức năng phổi
- Tăng tỷ lệ mắc ung thư và tỷ lệ mắc bệnh tim mạch
Những người mắc bệnh tim phổi, bệnh nhân tiểu đường, người lớn tuổi và trẻ em bị ảnh hưởng bởi bụi mịn nhiều hơn so với những người khác, đặc biệt khi họ hoạt động thể chất. Các hoạt động thể chất ngoài trời làm mọi người thở nhanh và sâu hơn, từ đó làm tăng lượng bụi mịn đi vào phổi.
Dấu hiệu nhận biết khi tiếp xúc nhiều với bụi
Ngay ở những người khỏe mạnh vẫn có thể gặp các triệu chứng như kích ứng mắt, mũi và họng, ho, đờm, tức ngực và khó thở khi tiếp xúc nhiều với bụi mịn.
Những người mắc bệnh phổi có thể khó thở, ho, tức ngực, thở khò khè và mệt mỏi bất thường trong những thời điểm ô nhiễm bụi mịn tăng cao.
Cách phòng tránh ảnh hưởng của ô nhiễm bụi mịn
Hiện nay có nhiều ứng dụng có thể xem được sự ô nhiễm bụi mịn, qua đó giúp chúng ta có được sự điều chỉnh các hoạt động thường ngày sao cho phù hợp.
Để hạn chế sự tác động của bụi mịn, chúng ta có thể:
- Sử dụng máy lọc không khí, bật điều hòa hoặc quạt để giúp lưu thông không khí, dùng máy hút mùi khi nấu ăn trong nhà.
- Hạn chế làm việc và các hoạt động ngoài trời trong những thời điểm mức độ ô nhiễm tăng cao.
- Hạn chế các hoạt động sản sinh nhiều bụi mịn như: hút thuốc, đốt rác, nướng thức ăn, đốt nến, đèn dầu, lò sưởi,…
- Ăn uống đủ chất, ngủ đủ giấc, hoạt động thể dục thể thao thường xuyên để nâng cao sức đề kháng, giảm bớt tác động của bụi mịn đến sức khỏe.
- Tham gia vào các hoạt động bảo vệ môi trường
Tập luyện thể dục thường xuyên để nâng cao sức đề kháng, giảm tác động của bụi mịn đến sức khỏe
Bụi mịn không chỉ là một vấn đề về môi trường mà còn là mối đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là những nhóm người nhạy cảm như trẻ em, người già và những người mắc bệnh mãn tính.
Việc hiểu rõ về nguồn gốc, tác hại cũng như dấu hiệu khi tiếp xúc với bụi mịn sẽ giúp chúng ta chủ động hơn trong việc phòng tránh và bảo vệ sức khỏe. Đồng thời, mỗi cá nhân và cộng đồng cần chung tay thực hiện những biện pháp giảm thiểu ô nhiễm không khí, bảo vệ môi trường sống trong lành hơn cho hiện tại và các thế hệ tương lai. Cần lưu ý rằng, khi xuất hiện các triệu chứng liên quan hô hấp hoặc tim mạch bất thường, người dân nên chủ động tìm kiếm tư vấn y tế để được đánh giá và xử trí kịp thời.
