Bài viết được tham vấn y khoa bởi CN CKI. TRẦN THỊ LIÊN (Chuyên khoa Xét Nghiệm – Phòng Khám Hoàn Mỹ Huế)

Lupus ban đỏ là một bệnh khá thường gặp, tiến triển của bệnh khó có thể dự báo được do hiện nay y học vẫn chưa có sự hiểu biết đầy đủ về căn bệnh này. Tuy nhiên trong những năm gần đây, cơ chế chính của Lupus bắt đầu hé mở nhờ vào sự phát triển của ngành miễn dịch học. Cùng Hoàn Mỹ tìm hiểu biểu hiện và biến chứng của Lupus ban đỏ hệ thống, dạng đĩa lên hệ cơ quan, phương pháp điều trị và các loại xét nghiệm chẩn đoán bệnh.

Xem thêm: Tế bào miễn dịch tự nhiên

Lupus ban đỏ là gì, bệnh Lupus ban đỏ có nguy hiểm đến tính mạng không?

Lupus ban đỏ là gì?

Lupus ban đỏ hệ thống là bệnh lý tự miễn thường gặp. Nghĩa là, theo nguyên lý thông thường hệ miễn dịch sẽ bảo vệ cơ thể khỏi sự xâm hại của các tác nhân bên ngoài như vi khuẩn, virus. Còn người bị Lupus ban đỏ sẽ có phản ứng ngược lại, hệ miễn dịch sẽ phản ứng tạo ra kháng thể chống lại các tế bào trong cơ thể. Theo thống kê và nghiên cứu, 90% các bệnh nhân bị Lupus ban đỏ là nữ giới, độ tuổi thường gặp là 15 đến 50 tuổi. Bệnh chiếm tỷ lệ 50 trên 100 ngàn dân, nghĩa là cứ 100.000 dân sẽ có 50 người mắc bệnh. Bệnh được chia thành 2 dạng chính là: Lupus ban đỏ dạng đĩa và lupus ban đỏ hệ thống.

• Lupus ban đỏ hệ thống (Systemic Lupus Erythematosus – SLE): Nguyên nhân chính gây ra bệnh là do cơ thể có sự sai lệch về đáp ứng miễn dịch. Do đó, hệ miễn dịch tự chống lại những cơ quan trong cơ thể thay vì tác nhân xâm nhập.
• Lupus ban đỏ dạng đĩa (Discoid Lupus Erythematosus – DLE): Đây là loại Lupus da mạn tính, móng tay giòn và dễ gãy, các mảng vảy hình đĩa dai dẳng trên da (đầu, mặt, tai), thay đổi sắc tố, sẹo và rụng tóc.

Nguyên nhân gây bệnh Lupus ban đỏ

Hiện nay, y học vẫn chưa có minh chứng rõ ràng cho nguyên nhân thật sự gây ra bệnh Lupus, nhưng một số giả thuyết cho rằng, bệnh Lupus ban đỏ hệ thống là hệ quả của nhiều yếu tố như sau:

• Di truyền: Nếu gia đình có thành viên có tiền sử mắc bệnh thì tỉ lệ mắc bệnh cao hơn 20% so với người bình thường.
• Môi trường sống ô nhiễm: Do các tác nhân bên ngoài như vi khuẩn, virus, hóa chất độc hại, khói, bụi,…
• Nội tiết: Gần như 90% bệnh nhân là nữ và có độ tuổi sinh sản nên yếu tố nội tiết được xem là một trong các nguyên nhân gây bệnh. Bên cạnh đó, thuốc tránh thai cũng là nguyên nhân gây khởi động làm bệnh nặng thêm. Mốt số loại thuốc như Hydralazine, Procainamide, Isoniazid (đường uống, đường tiêm bắp), Sulfonamide (đường nhãn khoa), Phenytoin, Penicillamine có thể gây triệu chứng như Lupus nên dễ bị nhầm với bệnh.

Hình ảnh bệnh Lupus ban đỏ

Nhiều bệnh nhân Lupus ban đỏ phải trải qua tình trạng phát ban đỏ hoặc ban đỏ tía kéo dài từ phần sống mũi đến má với hình dạng như một con bướm. Bề mặt của vùng da bị phát ban có thể sẽ xuất hiện vảy hay gập ghềnh giống một vết cháy nắng.

Biểu hiện và triệu chứng Lupus ban đỏ là gì?

Các triệu chứng của bệnh Lupus ban đỏ hệ thống có thể sẽ biểu hiện từ từ hoặc đột ngột xuất hiện và ảnh hưởng dạng rộng trên các cơ quan khác của cơ thể:

• Da phát ban đỏ bất thường: Đây là triệu chứng thường thấy (3/4 người bệnh) và có hình dạng cánh bướm trên mặt. Ngoài ra, việc phát ban còn nằm ở các vùng hở khác như trên cổ và cánh tay. Chúng thường nhạy cảm với ánh nắng, có thể có dạng bọng nước, dát xuất huyết, trong miệng có niêm mạc, cổ họng lỡ loét, tóc vàng dễ gãy rụng,..
• Có thể gây suy tim: bệnh Lupus gây ra tình trạng đau ngực, khó thở, trở nặng có thể gây suy tim.
• Viêm màng phổi: Biểu hiện của bệnh Lupus có thể gây ra viêm phổi, viêm màng phổi, suy hô hấp.
• Viêm khớp: Người bị Lupus ban đỏ có thể bị suy khớp khiến việc đi lại và vận động trở nên khó khăn
• Thiếu máu: Đa số người bệnh có biểu hiện thiếu máu từ nhẹ đến nặng, kèm theo đó là triệu chứng da xanh, môi tái, hạn chế khả năng vận động. Xét nghiệm máu có thể thấy giảm cả ba dòng tế bào máu (Hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu).
• Viêm thận tự miễn: Đây là chẩn đoán thường gặp và biểu hiện có thể là tiểu đục, tiểu máu, phù toàn thân, tăng huyết áp. Để phát hiện tình trạng nước tiểu thấy bất thường, bạn có thể cần xác chẩn bằng sinh thiết thận.
• Tâm thần kinh bị ảnh hưởng: Biểu hiện rối loạn phương hướng, giảm tri giác, mất trí nhớ có thể xuất hiện với bệnh nhân bị Lupus. Đôi khi có đau đầu dữ dội hay co giật toàn thân. Các triệu chứng tâm thần kinh có thể nặng thêm trong trường hợp dùng corticoid liều cao và kéo dài.
• Một số các biểu hiện không đặc hiệu khác: Bệnh nhân có thể bị sụt cân bất thường, mệt mỏi, chán ăn, sốt nhẹ âm ỉ, tóc rụng nhiều, miệng bị viêm loét kéo dài, đau các khớp nhỏ, đau mỏi cơ, rối loạn kinh nguyệt.

Các biểu hiện và triệu chứng của bệnh Lupus thường sẽ diễn biến thành những đợt cấp tính, và xen kẽ thời gian khỏi bệnh. Vậy nên trong giai đoạn đầu, các triệu chứng xuất hiện mơ hồ giống với nhiều bệnh lý khác dẫn đến việc phát hiện bệnh trễ vài năm.

Xem thêm:

• Viêm gan tự miễn
• Bệnh Hashimoto – bệnh viêm tuyến giáp tự miễn

Biến chứng của Lupus ban đỏ lên các cơ quan như thế nào?

Như đã đề cập bên trên, do sự nhầm lẫn của hệ miễn dịch nên bệnh Lupus sẽ dẫn đến diễn biến phức tạp theo từng đợt và ngày càng nặng hơn, có thể gây tổn hại cho tim mạch, thận, thần kinh và hô hấp,…

Lupus ban đỏ tác động đến Phổi

Bệnh biến Lupus ban đỏ có thể gây biến chứng như khó thở, suy hô hấp cấp do bị tràn dịch màng phổi, nặng hơn có thể dẫn đến viêm phổi.

Lupus ban đỏ có thể ảnh hưởng đến Tim

Lupus ban đỏ hệ thống có thể sẽ gây bệnh viêm cơ tim và tràn dịch màng tim. Nếu tình trạng viêm cơ tim kéo dài có thể gây suy tim mạn tính. Một số trường hợp có thể biến chuyển tối cấp như viêm cơ tim cấp, suy tim cấp, đột tử do trụy mạch.

Lupus ban đỏ ảnh hưởng đến Thận

Bệnh có thể gây viêm cầu thận, nặng hơn có thể tiến triển đến bệnh suy thận, nguyên do là vì Lupus phá hủy cầu thận.

Hệ thần kinh tổn thương – Hệ quả của bệnh Lupus ban đỏ

Không những thế, bệnh Lupus ban đỏ còn tác động đến hệ thần kinh khiến bệnh nhân bị rối loạn tâm thần, co giật.

Hệ tạo máu bị ảnh hưởng do Lupus ban đỏ

Hệ tạo máu có thể bị ảnh hưởng bởi Lupus ban đỏ hệ thống do nó gây ra tình trạng thiếu máu, xuất huyết. Việc thiếu máu kéo dài sẽ ảnh hưởng đến hoạt động các hệ cơ quan. Đồng thời, tình trạng xuất huyết có thể nặng thêm và gây nguy hiểm đến tính mạng nếu xảy ra trường hợp xuất huyết não, chèn ép não.

Tìm hiểu các loại xét nghiệm kháng giúp chẩn đoán bệnh lupus ban đỏ tại Hoàn Mỹ

Xét nghiệm chính giúp chẩn đoán bệnh lupus là đo lượng kháng thể kháng nhân tế bào, trong số những kháng thể này thì kháng thể kháng DNA rất đặc hiệu cho bệnh lupus và hầu như không gặp trong các bệnh khác và điều khá lý thú là các kháng thể này không làm tổn hại hoặc suy thoái chức năng DNA của tế bào.

1. Xét nghiệm miễn dịch huỳnh quang gián tiếp

Xét nghiệm miễn dịch huỳnh quang gián tiếp (yếu tố kháng nhân FAN của tế bào): Kỹ thuật này người ta dùng hồng cầu gà gắn lên lam kính, sau đó nhỏ chồng huyết thanh của bệnh nhân lên ủ 37 độ C trong 30 phút rồi rửa bằng nước lạnh để loại bỏ các kháng thể khác. Để khô lam và nhỏ huỳnh quang đặc hiệu (fluorescent) lên lam và soi dưới kính hiển vi quang học. Kỹ thuật này rất nhạy nhưng kém đặc hiệu vì ở một số người khỏe mạnh vẫn có kháng thể này cũng như ở các bệnh viêm khớp dạng thấp, các bệnh viêm mô liên kết khác như hội chứng Sjogren. Do đó nếu kết quả dương tính, bác sĩ sẽ làm thêm một số xét nghiệm đặc hiệu để khu trú bệnh một cách chính xác hơn như kháng thể kháng DNA hay kháng thể kháng EAN.

2. Xét nghiệm tiên đoán bị nhiễm virus

Kháng thể kháng ADN

DNA (chuỗi xoắn kép) là thành phần quan trọng nhất của nhân tế bào, trên đó có chứa mã di truyền, truyền thông tin di truyền từ cha mẹ sang con. Người ta phát hiện trong huyết thanh những bệnh nhân bị lupus có khả năng phản ứng với sợi DNA. Những kháng thể này không phải tìm thấy ở tất cả những bệnh nhân bị bệnh lupus. Tuy nhiên, nó rất đặc hiệu trong bệnh lupus và không tìm thấy trong những bệnh thấp khớp khác như viêm đa khớp dạng thấp hay các bệnh khác. Năm 1969, xét nghiệm về liên kết DNA (xét nghiệm FARR) đã được thực hiện. Xét nghiệm này là thêm vào trong huyết thanh DNA có hoạt tính phóng xạ và sau đó đo hoạt tính phóng xạ nhờ vào máy đếm,đếm số lượng kháng thể gắn với phân tử DNA. Chỉ số kháng thể kháng DNA càng cao, thì bệnh càng ở giai đoạn hoạt động. Thực tế không hề đơn giản, nhưng thường những giá trị này rất quí giá trong việc theo dõi mỗi bệnh nhân. Lượng kháng thể kháng ADN giảm chứng tỏ bệnh trong giai đoạn hồi phục.

Xem thêm: Xét nghiệm ADN

Kháng nguyên nhân hoà tan (Extractable nuclear antigen – ENA)

Huyết thanh ở một số bệnh nhân có chứa những kháng thể chống lại những thành phần khác của nhân DNA. Những kháng thể này chống lại các protein hay các nucléoprotéines kết hợp với DNA. Có rất nhiều loại kháng thể được mô tả trong bệnh. Những những kháng thể thường được sử dụng nhất trên xét nghiệm là:

• Anti-Ro (anti-SSA): Ro (hay SSA) là tên gọi của một protein kết hợp với ARN được tìm thấy chủ yếu trong bào tương của tế bào. Kháng thể kháng Ro gặp ở 25% bệnh nhân bị lupus. Tuy nhiên trong trường hợp không có kháng thể kháng DNA thì có nhiều khả năng mắc hội chứng Sjögren nguyên phát (triệu chứng của hội chứng này gồm: khô mắt, khô miệng, sưng tuyến mang tai) hoặc nổi hồng ban da, nhạy cảm đặc biệt với ánh sáng, gọi là lupus da bán cấp. Khi những kháng thể này kết hợp với bệnh lupus, thường là dấu hiệu của bệnh ít trầm trọng hơn (hồng ban da, viêm khớp, hiếm gặp tổn thương thận và máu). Tuy nhiên một vấn đề hiếm vẫn có thể gặp trong thời kỳ mang thai của người mẹ có kháng thể kháng Ro và kết quả là trẻ có thể bị bệnh tim mạch bẩm sinh. Mặc dù hiện tượng này chỉ gặp rất ít ở người mẹ có mang kháng thể R0, vì vậy cần lưu ý đặc biệt ở những phụ nữ mang thai có kháng thể Ro dương tính, chỉ có khoảng 1% trẻ sinh ra bị.
• Anti-Sm: Người ta gọi là kháng thể kháng Sm vì nó được đặt theo tên của người bệnh Smith. Kháng thể kháng Sm thường gặp nhất ở những bệnh nhân da đen và người Trung Quốc bị lupus. Đó là xét nghiệm đặc hiệu đối với bệnh lupus, nhưng ít sử dụng để chẩn đoán bệnh lupus hơn xét nghiệm kháng DNA. Chẩn đoán lupus rất cần phải có sự đánh giá của các xét nghiệm trên, đặc biệt là xét nghiệm kháng thể kháng nhân để tiên lượng và theo dõi bệnh trong quá trình điều trị.

Xem thêm: 

• 13 cách giúp ngủ ngon và ngủ sâu đơn giản 
• Uống 50 viên thuốc tăng cân không rõ loại, một người bệnh rơi vào tình trạng nguy kịch

Một số loại thuốc thường được bác sĩ dùng để điều trị Lupus ban đỏ

• Benlysta
• Chất ức chế esterase C1 tái tổ hợp
• Etanercept-szzs (đường dưới da)
• Leflunomide (đường uống)
• Etanercept-ykro (đường dưới da)
• Infliximab-Abda (đường tiêm tĩnh mạch)
• Etanercept (đường dưới da)
• Aristocort R
• Tocilizumab (đường tiêm tĩnh mạch, đường dưới da)
• Mycophenolate (đường uống)
• Etoposide
• Mycophenolate mofetil
• Jakafi trị viêm gan C và Lupus ban đỏ.
• Gamunex, Flebogamma 10% DIF là một loại thuốc được sử dụng để điều trị các bệnh lý liên quan đến hệ miễn dịch

Các câu hỏi thường gặp

Bệnh Lupus ban đỏ sống được bao lâu?

Theo nghiên cứu y khoa, hơn 95% người bị mắc bệnh lupus có thể sống được tới hơn 10 năm, đạt được tuổi thọ của một người khỏe mạnh bình thường nếu phát hiện sớm và có phương pháp điều trị phù hợp.

Lupus ban đỏ có chữa được không?

Bệnh Lupus ban đỏ hệ thống KHÔNG THỂ ĐIỀU TRỊ KHỎI HOÀN TOÀN, tuy nhiên, với y học hiện nay, bệnh có thể được kiểm soát nếu như bệnh nhân được phát hiện kịp thời và có phương pháp trị liệu đúng cách.

Lupus ban đỏ có di truyền không?

Chưa có nghiên cứu chính xác về nguyên nhân chính gây nên bệnh Lupus ban đỏ, nhưng một số bằng chứng cho thấy rằng nếu gia đình có thành viên có tiền sử mắc bệnh thì tỉ lệ mắc bệnh Lupus ban đỏ sẽ cao hơn 20% so với người bình thường.

Bị Lupus ban đỏ có nên lấy chồng?

Bởi vì, Lupus ban đỏ thường xuất hiện ở nữ giới trong độ tuổi sinh sản nên vấn đề này khá được quan tâm. Bệnh Lupus ban đỏ có thể lấy chồng và sinh con bình thường. Tuy nhiên, theo nhiều nghiên cứu, quá trình thai sản là một trong những yếu tố có thể gây khởi phát đợt cấp của bệnh Lupus. Các cơ quan bị ảnh hưởng do đợt cấp là: da, thận, máu và khớp. Trong đó thận tổn thương nặng nhất cùng với biểu hiện viêm cầu thận, thận hư, suy thận. Nguy hiểm nhất là người mẹ trong thai kỳ có thể tử vong.

Trên đây là các thông tin liên quan đến bệnh Lupus ban đỏ về các biểu hiện, triệu chứng và phương pháp xét nghiệm, điều trị. Nhìn chung, đây là một bệnh lý tự miễn, liên quan đến hệ miễn dịch và có biến chứng nguy hiểm. Do đó, bạn cần thường xuyên theo dõi tình trạng sức khỏe để có thể phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Đặt ngay lịch hẹn chăm sóc sức khỏe cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ của Hoàn Mỹ để được tư vấn tốt nhất.

Nguồn tham khảo:

• https://www.cdc.gov/lupus/facts/detailed.html
• https://medlineplus.gov/ency/article/000435.htm

Xem thêm:

• Xét nghiệm nhồi máu cơ tim gồm những bước nào?
• Sỏi thận: Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả
• Nhồi máu cơ tim là gì? Dấu hiệu và Cách sơ cứu từ bác sĩ
• Xơ gan: Nguyên nhân, Triệu chứng, Hướng điều trị và Lưu ý